Tarcza antykryzysowa dla uczelni – najważniejsze informacje dla studentów i doktorantów

Aktualności

Mariusz Kusion

Opublikowano 28 kwietnia 2020

Przedłużenie o rok okresu ewaluacji działalności naukowej, zdalne posiedzenia organów kolegialnych i zdalne egzaminy oraz obrony, uproszczone procedury – to niektóre z rozwiązań dla uczelni, studentów, doktorantów i pracowników, które wprowadza tzw. Druga tarcza antykryzysowa*. Celem zmian jest usprawnienie pracy m.in. podmiotów szkolnictwa wyższego i nauki w warunkach epidemii. Co jeszcze się zmienia? Tarcza antykryzysowa dla uczelni – w tym artykule poznacie zestawienie najważniejszych zmian, które powinien znać każdy student i doktorant.

PS. Na końcu artykułu „Tarcza antykryzykowa dla uczelni – najważniejsze informacje dla studentów i doktorantów” znajduje się edit z 1 lipca 2020 r., który wymienia najważniejsze, nowe przepisy „antycovidowe”.

#Organizacja roku akademickiego

Rektor może zmienić organizację roku akademickiego 2019/2020 określoną w aktach wewnętrznych uczelni, a podmiot prowadzący kształcenie doktorantów do 30 września 2020 r. może zmienić organizację kształcenia doktorantów określoną w aktach wewnętrznych uczelni. Umożliwi to reagowanie na dynamiczną obecnie sytuację, m.in. w zakresie terminu rekrutacji studentów, doktorantów czy słuchaczy studiów podyplomowych.

#Przedłużenie okresu ewaluacji działalności naukowej

Ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (tzw. Konstytucja dla nauki) wprowadziła obligatoryjną ewaluację co cztery lata. W wyniku ewaluacji przyznawane są kategorie naukowe w danych dyscyplinach nauki. Od tych kategorii zależy m.in. możliwość prowadzenia studiów o profilu ogólnoakademickim, a także nadawania stopni naukowych.

Prolongowano o rok okres ewaluacji działalności naukowej, a więc obejmie ona lata 2017-2021 i rozpocznie się 1 stycznia 2022 r. Przedłużono w czasie jeszcze wiele innych spraw.

# Przedłużenie ważności legitymacji

W przypadkach, gdy ograniczono funkcjonowanie uczelni lub zawieszono na nich kształcenie (oraz przez 60 dni po zakończeniu tego stanu) przedłuża się automatycznie ważność legitymacji studenckich, doktoranckich i legitymacji służbowych nauczyciela akademickiego. Nie trzeba w tym celu pozyskiwać żadnej pieczątki czy zaświadczenia z dziekanatu.

Przepis stosuje się również do legitymacji, które utraciły ważność do 30 dni, zanim wprowadzono stan ograniczenia lub zawieszenia funkcjonowania uczelni.

#Świadczenia i zapomogi

Większość z omawianych zmian zostało wprowadzonych do Prawa o szkolnictwie wyższym i nauce – na stałe. Niektóre, to rozwiązania czasowe (żeby nie powiedzieć „awaryjne”). Na przykład w art. 79 czytamy, że:

„do dnia 30 września 2020 r. wnioski o świadczenia, o których mowa w art. 86 ust. 1 pkt 1–4 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, mogą być składane w formie i w sposób określony przez uczelnię albo inny podmiot prowadzący studia doktoranckie”.

Oznacza to, że w sprawach przyznawania stypendium socjalnego, stypendium dla osób niepełnosprawnych, zapomogi i stypendium rektora odstąpiono od wymogu stosowania w tym zakresie przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego. Uczelnie mogą więc przyjąć dowolną procedurę, np. przyjmować wnioski bez własnoręcznego podpisu przez e-mail, uczelnianą pocztę elektroniczną lub USOSweb. Wyłączono przy tym – również tylko do 30 września 2020 r. – stosowanie:

art. 88 ust. 4 i 5 PSWiN, a zatem obowiązek dostarczenia zaświadczenia z ośrodka pomocy społecznej o sytuacji dochodowej i majątkowej rodziny studenta;
art. 93 ust. 2 pkt 1 PSWiN – dopuszczono otrzymywanie świadczeń przez studentów, którzy studiują dłużej niż 6 lat.

Podczas ograniczenia lub zawieszenia funkcjonowania uczelni rektor może przyznać zapomogę więcej, niż dwa razy w roku.

Już w marcu br. MNISW ogłosiło rekomendacje dla dziekanatów pt. #PakietDlaStudenta.

Jeżeli kształcisz się na uczelni artystycznej lub zajmujesz się sztuką, zainteresuje Cię artykuł Magdaleny Miernik pt. Pomoc socjalna dla twórców i artystów z Funduszu Promocji Kultury – kto może skorzystać z pomocy?

#Kredyty studenckie (i doktoranckie)

Umożliwiono zawieszenie spłaty kredytu studenckiego, nie dłużej jednak niż na 6 miesięcy. W tym celu kredytobiorca powinien złożyć wniosek do końca roku akademickiego 2019/2020. Przypomnijmy, że o kredyt studencki może ubiegać się student:

który nie ukończył 30. roku życia,
którego przeciętny miesięczny dochód na osobę w rodzinie z roku poprzedzającego rok złożenia wniosku jest niższy lub równy kwocie określonej przez ministra.

Również doktorant może ubiegać się o kredyt studencki, o ile nie ukończył 35. roku życia. Kredyt jest wówczas udzielany na czas kształcenia w szkole doktorskiej tylko raz, nie dłużej niż na 4 lata.

#Niewykorzystane dotacje

Środki finansowe na szkolnictwo wyższe i naukę przyznane jako dotacje celowe na realizację zadań związanych m.in. z kształceniem i obsługą realizacji projektów NAWA, NCN, NCBiR oraz Centrum Łukasiewicz, które nie zostały niewykorzystane w tym roku, mogą zostać przesunięte na 2021 r.

Termin rozpoczęcia pierwszego konkursu w ramach programu „Regionalna inicjatywa doskonałości” został odroczony. Będzie ogłoszony nie później niż do 30 czerwca 2023 r. (pierwotnie planowano 2022 r.).

#Więcej uprawnień dla władz

Rektor otrzymał prawo – na czas ograniczenia lub zawieszenia funkcjonowania uczelni – wydawania zarządzeń w sprawach należących do kompetencji senatu uczelni, jeżeli działanie tego organu nie będzie możliwe, a podjęcie decyzji będzie niezbędne dla zapewniania ciągłości funkcjonowania uczelni. Takie zarządzenia podlegają zatwierdzeniu przez senat uczelni na najbliższym posiedzeniu.

Jeżeli natomiast rektor i osoba wyznaczona lub upoważniona do jego zastępowania nie mogą wykonywać swoich zadań, wykonuje je członek wspólnoty danej uczelni, wskazany przez ministra nadzorującego tę uczelnię.

Przewidziano również możliwość odbywania online posiedzeń organów PAN i kolegialnych organów uczelni, m.in. senatu.

Większe prerogatywy uzyskał również dyrektor Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. Jeżeli badania naukowe lub prace rozwojowe dotyczą metod prewencji rozprzestrzeniania się, zakażenia lub zwalczania zakażenia albo choroby zakaźnej będącej przyczyną ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, dyrektor NCBiR może, w drodze decyzji, za zgodą ministra, przyznać na nie środki finansowe z pominięciem procedury konkursowej.

#Egzaminy zdalne

To nie obowiązek, lecz możliwość. Uczelnia może przeprowadzić w sposób zdalny poza swoją siedzibą lub poza filią:

egzaminy semestralne na studiach;
egzaminy dyplomowe;
obrony pracy doktorskiej;
kolokwia habilitacyjne.

Uczelnia jest przy tym zobowiązana korzystać „z technologii informatycznych zapewniających kontrolę ich przebiegu i rejestrację”, np. nagrywanie audiowideo.

W praktyce może okazać się to trudne, zwłaszcza w szybkim wdrożeniu oraz w odniesieniu do egzaminów innych, niż ustne.

Na temat pracy zdalnej naukowców przeczytacie więcej w moim artykule pt. Prawa autorskie naukowca w dodatkowej pracy poza uczelnią.

Egzaminy i obrony swoją drogą… Warto zastanowić się nad tym, jak epidemia wpłynie na terminy składania prac magisterskich i doktorskich. Tym bardziej, że przepisy „Tarczy 2.0” nie regulują tej kwestii.

Przedłużenie terminów na złożenie pracy dyplomowej?

Przedłużenie terminu na złożenie pracy dyplomowej może okazać się niezbędne w przypadkach, gdy wskutek (przeciągającej się) epidemii, dyplomant nie był w stanie dotrzymać ustalonego harmonogramu i wykonać potrzebnych badań, wyjazdów, staży, kwerendy w zamkniętych bibliotekach itd. W przepisach wprowadzonych do Konstytucji dla nauki jeszcze w ramach „pierwszej tarczy antykryzysowej” – w marcu 2020 r. – jest mowa tylko o czasowym zawieszeniu kształcenia doktorantów w podmiotach prowadzących szkoły doktorskie, a nie zawieszeniu badań i realizowaniu przez doktorantów swoich planów badawczych**.

Przypomnijmy, że:

Doktoranta skreśla się z listy doktorantów w przypadku niezłożenia rozprawy doktorskiej w terminie określonym w indywidualnym planie badawczym. (art. 203 ust. 1 punkt 2).

Co w takim przypadku? Skreślenie z listy doktorantów następuje w drodze decyzji administracyjnej. Od decyzji przysługuje wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy (art. 203 ust. 3). Zachowajmy optymizm i nie wybiegajmy tak daleko… Pierwszy rocznik szkół doktorskich rozpoczął kształcenie 1.10.2019 r., a w międzyczasie realizacja planu podlega ocenie śródokresowej w połowie okresu kształcenia określonego w programie kształcenia; w przypadku kształcenia trwającego 6 semestrów – w trakcie czwartego semestru. Ocena śródokresowa kończy się wynikiem pozytywnym albo negatywnym. Trudno przyjąć, aby ocena mogła być negatywna z powodu opóźnień w realizacji planu badawczego wywołanych wyłącznie (przeciągającą się) epidemią.

Doktoranci „na starych zasadach”

Inną sytuację mają (mogą mieć) doktoranci, którzy rozpoczęli kształcenie przed rokiem akademickim 2019/2020, a więc nie w ramach szkół doktorskich. Kontynuują kształcenie na tzw. „starych zasadach”, przy czym przepisy przejściowe określiły wyraźne ramy czasowe. Najpóźniej do 30 kwietnia 2019 r. można było otworzyć przewód doktorski na starych zasadach. Tak otwarty przewód należy zakończyć najpóźniej 31 grudnia 2021 r., aby nie został on umorzony albo zamknięty z mocy prawa. Powstaje więc pytanie, co w sytuacji (przeciągającej się) epidemii, która może uniemożliwić dokończenie badań i pracy naukowej? Czy będą potrzebne kolejne zmiany w prawie? Czy będą składane odwołania od decyzji uczelni i rozpocznie się seria postępowań przed sądami administracyjnymi?

Załóżmy optymistycznie, że obecna sytuacja unormuje się już wkrótce, a przedstawione problemy będziemy wspominać jako teoretyczne przykłady tylko na szkoleniach (w realu! :).

***

Tarcza antykryzysowa dla uczelni EDIT: 1 lipca 2020 r.

Od czasu, gdy ukazał się ten artykuł (koniec kwietnia 2020 r.), wprowadzono szereg nowych przepisów „antycovidowych”, w których prawodawca podjął kilka z opisanych przeze mnie wątków. Z regulacjami z kolejnych czterech „tarcz antykryzysowych” będziemy się spotykać (i borykać) jeszcze przez wiele lat, nawet z tymi, które mają charakter doraźny. Ale w tym suplemencie skupmy się na plusach:

#Więcej czasu na doktorat i profesurę „na starych zasadach”

Ta zmiana ucieszyła wiele osób. Tzw. Tarcza antykryzysowa 3.0 wydłużyła o rok czas:

umorzenia niezakończonych do 31.12.2021 r., a prowadzonych na podstawie
uprzednio obowiązujących przepisów, postępowań habilitacyjnych i o nadanie tytułu
profesora wszczętych zarówno przed dniem wejścia w życie Prawa o szkolnictwie
wyższym i nauce (tj. przed dniem 1 października 2018 r.), jak i do 30 kwietnia 2019 r.;
zamknięcia niezakończonych do 31.12.2021 r. przewodów doktorskich, które
wszczęto do 30 kwietnia 2019 r. Oznacza to, że osoby, które starają się o stopień/tytuł naukowy w oparciu jeszcze o poprzednie przepisy zyskały nowy deadline. Pierwotnie był to koniec grudnia 2021 r., obecnie jest to 31.12.2022 r.

Wydłużono również okres przejściowy, w którym osoby ubiegające się o stopień/tytuł
naukowy mogą zaliczyć do osiągnięć publikacyjnych artykuły naukowe opublikowane w
czasopismach spoza nowego wykazu czasopism. To be continued…?

#Ewaluacja

…Bardzo możliwe, że bardzo złożona kwestia wykazu czasopism i wydawnictw powróci, ponieważ dorobek publikacyjny jest pierwszym z podanych w ustawie kryteriów ewaluacji
jakości działalności naukowej. Na razie tą sprawę odsunięto w czasie razem z początkiem ewaluacji do 2022 r.

#Zniesienie obowiązku nagrywania przebiegu egzaminów

Jeśli chodzi o przenoszenie bieżącej pracy uczelni do sieci, warto zapoznać się z
wydanymi 18.05. 2020 r. przez MNISW „Środowiskowymi wytycznymi w związku z częściowym przywracaniem działalności uczelni”.

Co więcej, zasadnicze zmiany wprowadziła w tym zakresie Tarcza 4.0 obowiązująca od 24.06.2020 r. Dotąd rozwiązania antykryzysowe przewidywały, że uczelnia może przeprowadzić egzaminy zdalnie, o ile wykorzysta technologie informatyczne zapewniające kontrolę przebiegu i rejestrację egzaminu. Ten wymóg został zniesiony.

Nowe brzmienie art. 76a Ustawy prawo o szkolnictwie żywszym i nauce zakłada, że:

zaliczenia i egzaminy końcowe mogą zostać przeprowadzone „poza siedzibą uczelni lub
poza jej filią przy użyciu środków komunikacji elektronicznej”;
egzamiany dyplomowe można przeprowadzić przy użyciu środków komunikacji
elektronicznej, zapewniających w szczególności: 1) transmisję egzaminu dyplomowego w
czasie rzeczywistym między jego uczestnikami, 2) wielostronną komunikację w czasie
rzeczywistym, „w ramach której uczestnicy egzaminu dyplomowego mogą wypowiadać się w jego toku – z zachowaniem niezbędnych zasad bezpieczeństwa”.

Analogiczne zmiany dotyczą obron dysertacji doktorskich, kolokwiów habilitacyjnych i
posiedzeń senatu uczelni, rad naukowych nadających stopnie naukowe, rad uczelni, prezydium Rady Doskonałości Naukowej. Wszystkie te przepisy wprowadzono „na stałe”, to
znaczy, że uczelnia może organizować online egzaminy, obrony i posiedzenia swoich
gremiów także poza stanem epidemii.

***
Tarcza antykryzysowa dla uczelni -podstawa prawna:

Ustawa z dnia 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz. U. 2020, poz. 875 ze zm.);
Ustawa z dnia 19 czerwca 2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19 (Dz. U. 2020, poz. 1086).

***

*Ustawa z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2, (Dz.U. 2020 poz. 695). Weszła w życie 18 kwietnia.

**Vide art. 198a Ustawy PSWiN i wydane na jego podstawie Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 23 marca 2020 r. w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania niektórych podmiotów systemu szkolnictwa wyższego i nauki w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz. U. poz. 511). Rozporządzenie dopuszcza kształcenie zdalne.

fot.: Reuben Juarez on Unsplash