Zaliczenie doświadczenia zawodowego na rzecz studiów
Czy wiesz, że możesz skrócić sobie czas studiowania lub znacznie zmniejszyć liczbę zajęć? Wystarczy, że uczelnia uzna Twoją wiedzę i umiejętności nabyte w toku pracy zawodowej, rozmaitych kursów, szkoleń, staży, wolontariatu czy w kolegiach oświaty. Ta opcja może zainteresować zwłaszcza osoby z bogatym doświadczeniem, które chcą uzupełnić, rozwinąć lub… uzyskać wyższe wykształcenie. W praktyce nie jest to jednak takie proste. Każda uczelnia określa samodzielnie szczegółowe reguły – jak ogólnie nazywa to ustawa – „potwierdzania efektów uczenia się”.
Trzeba liczyć się m.in. z egzaminem i opłatą za przeprowadzenie całej procedury. Jak wygląda postępowanie w takiej sprawie, a których kierunków studiów w ogóle nie dotyczy? Jakie są ustawowe ograniczenia? Zapraszam do lektury.
Czemu służy potwierdzenie efektów uczenia się (PEU)?
Zacznijmy od celu, w jakim wprowadzono takie nowe rozwiązania od roku akademickiego 2014/2015*. Prawodawca chciał przede wszystkim** zwiększyć uczestnictwo w kształceniu formalnym osób powyżej 25. roku życia, polepszyć jakość kształcenia przy uwzględnieniu autonomii programowej uczelni i dostosować funkcjonowanie uczelni do skutków niżu demograficznego. Regulacje potwierdzenia efektów uczenia się (PEU) czyli recognition of prior learning (RPL) nie są niczym nowym w Zachodniej Europie. Np. we Francji można zaliczyć nawet wszystkie przedmioty na podstawie doświadczenia zdobytego w pracy. W Niemczech możliwe jest uzyskanie w ten sposób co najwyżej 50% punktów ECTS. Natomiast w Wielkiej Brytanii taką formę zaliczenia przewidziano dla studentów, ale nie dla kandydatów na studia. Jakie założenia przyjęto w Polsce? Dość rygorystyczne.
Potwierdzenie efektów uczenia się – tylko dla kandydatów na studia
Zgodnie z art. 170e – 170g ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym, nie można na zasadach PEU zaliczyć przedmiotów tym osobom, które już studiują. Potwierdzenie efektów uczenia się towarzyszy procesowi naboru na studia.
I tak, w przypadku rekrutacji na studia licencjackie lub jednolite magisterskie kandydat powinien wykazać co najmniej pięć lat doświadczenia zawodowego, które – Ustawa nie rozróżnia – może być zdobyte zarówno przed, jak i po maturze. Przy naborze na studia II stopnia próg ten wynosi co najmniej trzy lata dla osób posiadających tytuł zawodowy licencjata lub równorzędny. Natomiast minimum dwa lata w razie rekrutacji na kolejny kierunek studiów I, II stopnia lub jednolitych magisterskich, o ile kandydat posiada już jeden tytuł magistra lub równorzędny. Zaznaczmy, że wskazany wymóg przynajmniej dwóch i trzech lat odnosi się do doświadczenia zawodowego, uzyskanego już po ukończeniu studiów. A zatem nie przed ich podjęciem, ani w trakcie trwania.
Spełnienie warunku pięcioletniego doświadczenia zawodowego nie dotyczy jednak absolwentów kolegiów nauczycielskich, nauczycielskich kolegiów języków obcych oraz kolegiów pracowników służb społecznych przystępujących do PEU.
Nie są to wszystkie kryteria, jakie kandydat i uczelnia muszą brać pod uwagę…
Potwierdzenie efektów uczenia się – ograniczenia i wyjątki
Opisywane reguły PEU mają swoje trzy zasadnicze wyłączenia określone w Prawie o szkolnictwie wyższym. Po pierwsze, w ogóle nie stosuje się ich do studiów na kierunku lekarskim, lekarsko-dentystycznym, farmacji, pielęgniarstwa, położnictwa, analityki medycznej/medycyny laboratoryjnej, weterynarii i architektury.
Po drugie, w wyniku potwierdzenia efektów uczenia się można uznać studentowi nie więcej niż 50% puli punktów ECTS przewidzianych dla określonego kierunku, poziomu i profilu kształcenia. Nie ma zatem możliwości zaliczenia programu całych studiów, nawet gdyby pozwalał na to charakter doświadczenia zawodowego.
Po trzecie, uczelnie są zobowiązane przestrzegać jeszcze jednego limitu. Otóż, liczba studentów na danym kierunku, poziomie i profilu kształcenia, którzy zostali przyjęci na studia na podstawie najlepszych wyników uzyskanych w wyniku procesu PEU, nie może być większa niż 20% ogólnej liczby studentów na tym kierunku, poziomie i profilu kształcenia.
Jak przebiega uczelniana procedura potwierdzania efektów uczenia się? Określa ją senat każdej uczelni, który powinien jednak szanować podane ustawowe ograniczenia.
Potwierdzenie efektów uczenia się czyli egzaminy na uczelni…
Potwierdzanie efektów uczenia się może być prowadzone na poziomie centralnym (uczelni), jak i jej poszczególnych jednostek (najczęściej wydziałów, instytutów).
Niekiedy władze uczelni dopuszczają uznawanie efektów uczenia się tylko przy rekrutacji na ściśle określone kierunki, poziomy, profile i formy studiów. Władze uczelni mogą również ustalać listę dokumentów, które nie podlegają omawianej procedurze i niejako automatycznie potwierdzają pewien zasób wiedzy lub umiejętności (np. międzynarodowe certyfikaty). Należy przy tym odróżnić PEU od uznawania kwalifikacji (zawodowych) zdobytych za granicą oraz nostryfikacji dyplomów.
Z reguły, aby zaliczyć efekty kształcenia się należy zacząć od udokumentowanego wniosku, załączając np. świadectwa pracy z opisem czynności, zaświadczenia (o zatrudnieniu, wolontariacie), kopię wpisu do rejestru działalności gospodarczej czy oświadczenie o przedmiotach z programu, których efekty kształcenia zostały samodzielnie osiągnięte.
Wniosek rozpatruje komisja, złożona zwykle m.in. z nauczycieli realizujących wskazane we wniosku programy kształcenia. Częstą praktyką jest teoretyczny lub praktyczny egzamin z „potwierdzanej” wiedzy i umiejętności kandydata, wywiad, porównywanie dyplomów.
Następnie komisja wystawia stosowne zaświadczenie o pozytywnym lub negatywnym wyniku. To nie wszystko… Efekt egzaminu będzie zaliczony na poczet studiów dopiero w razie przyjęcia na nie kandydata. A zatem jeśli rezultat PEU jest pozytywny, osoba posiadająca takie potwierdzenie powinna przystąpić do procesu rekrutacji na wybranym kierunku studiów tak, jak pozostali kandydaci. Przyjęcie na studia następuje w oparciu o wyniki uzyskane w postępowaniu kwalifikacyjnym zgodnie z kryteriami przyjęć na kierunku i w ramach osobnego limitu miejsc dla osób z potwierdzonymi efektami uczenia się. Może się więc zdarzyć, że mimo pomyślnego przejścia procesu PEU, kandydat nie dostanie się na wymarzone studia.
…i opłaty
Ustawa zezwala na pobieranie opłat za postępowania ws. uznania efektów uczenia się. Jak to wygląda w praktyce? Proces PEU wiąże się z rekrutacją na studia, zatem każdy kandydat wnosi opłatę za postępowanie związane z przyjęciem na studia. W uczelniach publicznych jej kwotę ustala rektor, mając na uwadze maksymalną wysokość podawaną na każdy rok akademicki przez MNISW w drodze rozporządzenia. Minister uwzględnia przy tym specyfikę kierunków studiów, w tym konieczność przeprowadzenia testów sprawdzających uzdolnienia artystyczne lub sprawność fizyczną kandydata.
Tymczasem kwestia opłat stricte za PEU nie jest już tak dokładnie uregulowana. Zgodnie z Ustawą, ich wysokość nie może przekroczyć 20% kosztów poniesionych na organizację procedury. Opłaty są wyliczane w każdej uczelni indywidualnie i zależą od liczby przedmiotów, wskazanych przez kandydata do zaliczenia.
Ustawa milczy, co w razie negatywnego wyniku postępowania przed komisją. Wydaje się, że nie stanowi to podstawy do żądania przez wnioskodawcę zwrotu wniesionej opłaty.
Potwierdzenie doświadczenia zawodowego na rzecz studiów – podsumowanie
Od 2014 r. obowiązują w Prawie o szkolnictwie wyższym ogólne regulacje potwierdzania efektów uczenia się w sposób zorganizowany lub niezorganizowany instytucjonalnie poza systemem studiów. Oto ich główne założenia:
- Weryfikacja dokonuje się w stosunku do efektów kształcenia określonych w programie kształcenia dla danego kierunku studiów, poziomu i profilu. Uczelnia sprawdza nabyte umiejętności, kompetencje i wiedzę;
- O potwierdzenie efektów uczenia się mogą wnioskować tylko kandydaci na studia I, II stopnia i jednolite magisterskie, a więc nie studenci, doktoranci, ani kandydaci na studia III stopnia i studia podyplomowe;
- Zasad PEU nie stosuje się do studiów na kierunku lekarskim, lekarsko-dentystycznym, farmacji, pielęgniarstwa, położnictwa, analityki medycznej/medycyny laboratoryjnej, weterynarii i architektury;
- Nie ma możliwości zaliczenia więcej niż 50% punktów ECTS w drodze uznania efektów kształcenia się;
- Liczba studentów na danym kierunku, poziomie i profilu kształcenia, którzy zostali przyjęci na studia na podstawie najlepszych wyników uzyskanych w wyniku PEU, nie może przekraczać 20% ogólnej liczby studentów na tym kierunku, poziomie i profilu kształcenia;
- Uczelnie mają prawo pobierać opłaty za przeprowadzenie postępowania.
Częstą praktyką na polskich uczelniach jest powoływanie pracowników odpowiedzialnych za konsultacje dla osób zamierzających starać się o potwierdzenie efektów uczenia się. Są to niejako osoby pierwszego kontaktu. Zgodnie z Ustawą uczelnie przygotowują szczegółowe zasady ścieżki PEU. Jeśli nie będziesz zadowolony ze sposobu jej realizacji lub wyników, istnieje możliwość odwołania się, która również powinna być określona w uczelnianych regulacjach. Jeśli nie, należy sięgnąć do przepisów Kodeksu Postępowania Administracyjnego.
***
*W artykule mowa o przepisach wprowadzonych Ustawą z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2014 r. poz. 1198).
**Uzasadnienie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw z 17 stycznia 2014 r. Druk nr 2085, http://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/druk.xsp?nr=2085. Dostęp na 12 marca 2017 r.
fot. zdjęcie autorstwa nd3000 pochodzi z banku zdjęć Fotolia