Prawa autorskie do programu komputerowego

Program komputerowy to specyficzny rodzaj utworu. Twoja praca wiąże się z programowaniem? To tekst dla Ciebie. Poznaj przysługujące Ci prawa autorskie do programu komputerowego.

Program komputerowy jako utwór prawa autorskiego

Choć może wydawać się to dziwne, program komputerowy podlega podobnym zasadom ochrony jak utwór literacki. Istotne przy tym jest, że przez program komputerowy należy rozumieć wszystkie zestawy instrukcji, które po wprowadzeniu do komputera lub innego podobnego urządzenia dadzą określony rezultat. Programem komputerowym będzie więc zarówno narzędzie do obsługi cms, system operacyjny, jak i gra komputerowa. Rzadko jednak wyłącznym autorem programu komputerowego będzie jedna osoba, dlatego najczęściej będziemy mieli do czynienia z utworami współautorskimi.

Elementy programu komputerowego chronione prawem autorskim to przede wszystkim forma programu (rozumiana jako określone przedstawienie zestawu instrukcji), a więc informacje zawarte w kodzie źródłowym programu komputerowego, w opisie procedur operacyjnych, zestawieniu danych, w informacjach konwersacyjnych i dialogowych. Wszystkie powyższe elementy zaliczane są do elementów twórczych, co uzasadnia ich ochronę przez prawo autorskie.

Poza ochroną prawnoautorską znajdują się natomiast wszelkie zasady i idee, będące podstawą każdego programu komputerowego, a więc zasady budowania kodów, algorytmów, zasady stosowania języka oprogramowania, formuły rozwiązywania problemów czy sposoby tworzenia struktury programu. Elementy pozostają poza ochroną prawa autorskiego z powodu ich nietwórczego charakteru. Osobną kwestią jest dokumentacja tworzona na potrzeby późniejszego rozwijania i modernizacji programu komputerowego.

Idee i zasady będące podstawą jakiegokolwiek elementu programu komputerowego, w tym podstawą łączy, nie podlegają ochronie (art. 74 ust. 2 pr. aut.)

Programy komputerowe poza ochroną

Poza ochroną znajdują się programy służące do sporządzania lub obsługi baz danych dostępnych za pomocą środków elektronicznych. Przyczyną pozostawienia tego typu programów poza ochroną prawa autorskiego jest najczęściej fakt, że elektroniczne bazy danych nie wykazują cech twórczych (posiadają niski poziom twórczości, a więc nie mogą być rozumiane jako utwór w rozumieniu prawa autorskiego i tym samym cieszyć się jego ochroną).

Dozwolony użytek programów komputerowych

Dozwolony użytek utworów to sytuacja, w której korzystanie z utworu nie wymaga uzyskania zgody jego twórcy i najczęściej nie wiąże się z obowiązkiem zapłaty wynagrodzenia (tantiem). Przepis o dozwolonym użytku prywatnym (a więc przepisy art. 23 ustawy z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych) nie ma zastosowania w odniesieniu do programów komputerowych. W jego miejsce wprowadzony został przepis, który zezwala na sporządzenie kopii zapasowej programu, obserwowanie, badanie i testowanie jego funkcji oraz na dekompilację programu komputerowego:

Nie wymaga zezwolenia uprawnionego:
1) sporządzenie kopii zapasowej, jeżeli jest to niezbędne do korzystania z programu komputerowego (…);
2) obserwowanie, badanie i testowanie funkcjonowania programu komputerowego w celu poznania jego idei i zasad przez osobę posiadającą prawo korzystania z egzemplarza programu komputerowego (…);
3) zwielokrotnianie kodu lub tłumaczenie jego formy (…), jeżeli jest to niezbędne do uzyskania informacji koniecznych do osiągnięcia współdziałania niezależnie stworzonego programu komputerowego z innymi programami komputerowymi (…) [pod pewnymi warunkami] (art. 75 ust. 2 pr. aut.)

Prawa twórcy programu komputerowego

Twórcy programu komputerowego nie przysługuje pełen zakres autorskich praw osobistych. Zakres autorskich praw osobistych przysługujących twórcy programu komputerowego ogranicza się do:

• prawa twórcy do autorstwa programu komputerowego;
• prawa twórcy programu komputerowego do oznaczenia programu swoim nazwiskiem (pseudonimem) lub udostępnienia go anonimowo.

Oprócz autorskich praw osobistych, twórca programu komputerowego dysponuje majątkowymi prawami autorskimi. Do zamkniętego katalogu autorskich praw majątkowych przysługujących twórcy programu komputerowego zalicza się:

• prawo do reprodukcji (prawo do trwałego lub czasowego zwielokrotniania programu komputerowego w całości lub w części jakimikolwiek środkami i w jakiejkolwiek formie),
• prawo do opracowań (tłumaczenia, przystosowywania, zmiany układu lub jakichkolwiek innych zmian w programie),
• prawo do rozpowszechniania, w tym użyczania lub najmu, programu komputerowego lub jego kopii (np. wprowadzania programu do obrotu handlowego, udostępniania programu on-line); (art. 74 ust. 4 pr.aut.).

Korzystanie z nowej wersji programu komputerowego (np. stworzenie nowej, udoskonalonej wersji programu komputerowego) wymaga zgody jego twórcy. W przypadku „klasycznych” utworów prawa autorskiego zgoda twórcy utworu pierwotnego nie jest wymagana do stworzenia utworu zależnego (opracowania). Zgoda autora utworu pierwotnego niezbędna jest dopiero do rozporządzania i korzystania z opracowania.

Udzielanie licencji na korzystanie z programu komputerowego

Aby osoba trzecia mogła legalnie korzystać z programu komputerowego, konieczne jest uzyskanie stosownej licencji. Licencji na korzystanie z programu udziela twórca. Licencja powinna określać zasady, na jakich licencjobiorca jest uprawniony do korzystania z programu komputerowego. Najczęściej spotykanymi postanowieniami licencyjnymi są zapisy, w których licencja udzielana jest na określoną liczbę stanowisk lub na określony czas. Dotyczy to zarówno programów komputerowych zapisywanych na dysku, jak i dostępnych w trybie SaaS.

Prawa autorskie do programu komputerowego stworzonego przez pracownika

Na koniec warto wspomnieć o jeszcze jednym aspekcie ważnym dla twórcy programu komputerowego zatrudnionego na umowę o pracę. Co do zasady, autorskie prawa majątkowe do programu komputerowego stworzonego przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków wynikających ze stosunku pracy przysługują pracodawcy. Istnieje możliwość odmiennego ustalenia przynależności praw pracownika do stworzonego programu komputerowego (takie ustalenia muszą znaleźć się w umowie o pracę zawartej pomiędzy programistą a pracodawcą).

Warto też pamiętać o aspekcie podatkowym – w przypadku tworzenia programów komputerowych i przenoszenia praw do nich na pracodawcę, możliwe jest zastosowanie 50% kosztów uzyskania przychodu. Wartość przenoszonych praw powinna zostać wyodrębniona w umowie o pracę, ponieważ do innych czynności pracownika, które nie wiążą się z przenoszeniem praw autorskich, zastosowanie podwyższonych kosztów uzyskania przychodu nie jest możliwe.

Warto pamiętać, że po rozwiązaniu stosunku pracy, autorskie prawa majątkowe nie wracają do twórcy programu komputerowego (zostają przy pracodawcy). Pracodawca będzie więc nadal uprawniony do korzystania z programu komputerowego stworzonego przez pracownika. Więcej o utworze pracowniczym przeczytasz tutaj.

***

Fot.: Technology building in a blue sky, puffy little white clouds, day, Bellevue, Washington, CC BY 2.0