Dlaczego przebój Shakiry jest plagiatem?

4W tym tygodniu media na całym świecie obiegła informacja o tym, że Loca – przebój Shakiry z 2010 roku – jest plagiatem utworu innego artysty. Sąd federalny w Nowy Jorku uznał, że hiszpańskojęzyczna wersja przeboju Loca, którą Shakira wykonuje z dominikańskim raperem Eduardem Bello (vel El Cata), narusza prawa autorskie do utworu Loca con su Tiguere dominikańskiego piosenkarza Ramona Ariasa Vazqueza. Pozew w tej sprawie złożyła wytwórnia muzyczna mająca prawa do – powstałej przed 15-stoma laty – piosenki Ramona Ariasa Vazqueza. Warto dodać, że nowojorski sąd rozpatrywał tylko zarzuty co do hiszpańskojęzycznej wersji przeboju Loca. Anglojęzyczna wersja hitu nie była przedmiotem procesu. Czy przebój Shakiry jest plagiatem?

Plagiat czyli co?

Biorąc pod uwagę częstotliwość pojawiania się słowa „plagiat” w przekazach medialnych można odnieść wrażenie, że każdy przypadek stworzenia utworu (nie tylko muzycznego) wyraźnie podobnego do innego, istniejącego już wcześniej dzieła, jest plagiatem. Czym właściwie jest plagiat? Dlaczego jest nim przebój Shakiry Loca? I czy zawsze, gdy czerpiesz inspiracje z efektów cudzej pracy, musisz liczyć się z zarzutami o plagiat?

Plagiat to pewnego rodzaju złodziejstwo intelektualne czy artystyczne, korzystanie bez zezwolenia z rezultatów cudzego wysiłku twórczego (…) pozbawienie twórcy prawa do autorstwa dzieła (J. Barta, Plagiat muzyczny, ZNUJ PWiOWI 1978, nr 17, s. 45). O przywłaszczeniu sobie rezultatów „cudzego wysiłku twórczego” można mówić w przypadku piosenki Loca. Z doniesień medialnych wynika, że Ramon Arias Vazquez zaprezentował wiele lat temu swój utwór raperowi Eduardowi Bello, a ten postanowił go sobie przywłaszczyć i wykorzystać komercyjnie. El Cata naruszył tym samym prawa autorskie Vazqueza, gdyż tylko prawowitemu twórcy dzieła przysługuje prawo do korzystania z niego i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji.

Plagiat a mowa potoczna

W rozumieniu potocznym „plagiat” oznacza przywłaszczenie sobie autorstwa nie tylko cudzego utworu, ale również odkrycia, pomysłu, wyniku naukowego, wynalazku lub jakiegokolwiek innego osiągnięcia intelektualnego. Potoczne rozumienie określenia „plagiat” jest zatem dużo szersze niż to, które proponuje doktryna prawa. To z kolei powoduje, że mianem plagiatu określane są przypadki, które plagiatem wcale nie są. Co mam na myśli?

• plagiat a pomysł

W opinii społeczeństwa funkcjonuje błędne przekonanie o tym, że plagiatem jest wykorzystanie cudzego pomysłu. Prawo autorskie nie chroni (nawet najbardziej kreatywnych) pomysłów, odkryć, idei czy zasad działania. Plagiatem nie będzie zatem wykorzystanie pomysłu osoby trzeciej. Oznacza to, że nie będziesz mógł oskarżyć o plagiat osoby, która postanowiła wykorzystać na przykład Twój pomysł biznesowy (w tym przypadku z pomocą przyjdą m.in. przepisy ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji).

• plagiat a inspiracja

Zarzuty o plagiat nie będą mogły być postawione projektantowi, który – tworząc krój sukni dla swojej najnowszej kolekcji – czerpie inspiracje z kreacji z przeszłości. Gdy inspiracją dla twórcy jest określony styl nie może być mowy o plagiacie. Pamiętasz spór pomiędzy Bohoboco a Łukaszem Jemiołem o klasyczny krój sukni? To właśnie przykład sprawy, w której nie doszło do naruszenia praw autorskich, ponieważ inspiracją dla obojga projektantów był styl, a nie elementy twórcze zaczerpnięte od innego projektanta.

• plagiat a twórczość równoległa

Czasami zdarza się tak, że w tym samym czasie w dwóch różnych miejscach na świecie rozwijają się te same świetne pomysły. Mianem plagiatu nie będzie można określić sytuacji, gdy dwóch różnych twórców realizuje w tym samym okresie czasu ten sam pomysł nie mając przy tym wiedzy o tym, że właśnie gdzieś w innym miejscu powstaje prawie taki sam projekt.

Plagiat utworu sprzed 15 lat?

Wracając do sprawy plagiatu utworu Loca, warto dodać, że zdaniem nowojorskiego sądu hit Shakiry z 2010 r. jest „pośrednim plagiatem” (ang. indirectly copied) utworu Ramona Ariasa Vazqueza. Dlaczego pośrednim? Taka decyzja sądu może wynikać stąd, że Shakira otrzymała utwór od rapera Eduardo Bello (i przy pracy nad Locą niekoniecznie musiała mieć świadomość tego, że prawie identyczny utwór powstał przed 15-stoma laty) oraz fakt, że Bello do dzisiaj nie przyznał się do skopiowania Loca con su Tiguere Ramona Ariasa Vazqueza.

Co ciekawe, to nie pierwszy przypadek, gdy kolumbijska gwiazda mierzy się z zarzutami o plagiat. W maju br. Shakira została oskarżona o plagiat teledysku Iron WoodKid’a. Zdaniem francuskiego artysty Shakira „zbyt mocno” inspirowała się jego dziełem przy tworzeniu wideoklipu do piosenki La La La (Brasil) (porównanie obu wideoklipów tutaj).

***
Zobacz także:
Co (nie) jest plagiatem?
Blurred Lines czyli o pochodzeniu pomysłów
Fot.: Future Music Festival 2013, autor: Eva Rinaldi Celebrity and Live Music Photographer, CC BY 2.0