Fotograficzny Mastermind #41: Prawo autorskie w fotografii, wolność panoramy

28 września 2020 r. odbył się Fotograficzny Mastermind #41 , którego tematem przewodnim było prawo autorskie w fotografii. Podczas spotkania omówiliśmy najciekawsze zagadnienia związane z prawnymi aspektami fotografii, m.in.: prawo (wolność) panoramy, wolność wypowiedzi artystycznej oraz prawo cytatu w fotografii. Ogromnie się cieszę, że mogłam wziąć udział w tym niezwykłym spotkaniu w charakterze eksperta i porozmawiać o prawie autorskim z prawdziwymi miłośnikami fotografii.

Fotograficzny Mastermind #41: Prawo autorskie w fotografii

Zapis naszej rozmowy możecie obejrzeć i posłuchać tutaj:

lub na kanale Fotograficznego Mastermind’u na platformie Youtube:

Prawo autorskie w fotografii w praktyce

Najwięcej wątpliwości przy dokonywaniu oceny, czy konkretne zdjęcie jest chronione przez prawo autorskie budzi zagadnienie „wystarczającego poziomu twórczości” – niezbędnego do zakwalifikowania fotografii do przedmiotów prawa autorskiego.

Zgodnie bowiem z definicją utworu (przedmiotu prawa autorskiego):

Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór).

Przypomnijmy, że można wyróżnić kilka płaszczyzn badania istnienia przesłanek twórczości w fotografii, między innymi:

• przedmiot fotografowany – chodzi tu o kompozycję obiektu zdjęcia (ustawienie, oświetlenie);
• „wykonywanie” zdjęcia (moment fotografii – timing, miejsce, skąd wykonane jest zdjęcie, technika, np. światło, ostrość, filtry);
• fazę obróbki zdjęcia (naświetlanie, retusz, kadrowanie, technika wywołania).

Elementy „twórcze” w fotografii

Zastanawiając się nad tym, co można uznać za „twórcze” z punktu widzenia fotografa warto skorzystać z podpowiedzi, jakie Sąd Najwyższy zawarł w wyroku z 5 lipca 2002 r. (sygn. akt III CKN 1096/00). Za „twórczość” w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (zgodnie z treścią wyroku SN) można uznać w dziedzinie fotografii artystycznej:

• świadomy wybór momentu fotografowania,
• świadomy wybór punktu widzenia,
• świadomy wybór kompozycji obrazu (kadrowania),
• świadomy wybór oświetlenia,
• świadomy wybór ustalenia głębi, ostrości i perspektywy,
• świadomy wybór co do zastosowania efektów specjalnych oraz co do przeprowadzenia zabiegów zmierzających do nadania fotografii określonego charakteru,

„elementy te bowiem nadają fotografii indywidualne piętno, konieczne dla uznania istnienia utworu w rozumieniu prawa autorskiego„.

Ważny dla wytycznych jest również wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie Eva-Maria Painer przeciwko Standard VerlagsGmbH i inni, sygn. akt C- 145/10, w którym Trybunał uznał, że:

chroniona przez prawo autorskie jest „twórczość intelektualna autora odzwierciedlająca jego osobowość i przejawiająca jego swobodnymi i twórczymi wyborami dokonanymi przezeń w trakcie realizacji tej fotografii”.

Zastanawiając się nad tym, czy dane dzieło jest chronione przez prawo autorskie warto pamiętać o przedstawionych wyżej wytycznych.

Zobacz także: Czy każde zdjęcie jest chronione przez prawo autorskie?

Wolność (prawo) panoramy

Wolność panoramy (zwane również prawem panoramy) to wyjątek prawa autorskiego, zgodnie z którym „wolno rozpowszechniać utwory wystawione na stałe na ogólnie dostępnych drogach, ulicach, placach lub w ogrodach, jednakże nie do tego samego użytku (art. 33 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych).

To właśnie dzięki wolności panoramy udostępniając na swojej stronie internetowej lub w social media zdjęcie ogólnodostępnego obiektu (np. obiektu architektonicznego, pięknego muralu czy plakatu powieszonego na ścianie budynku) nie naruszasz praw jego twórcy. Dlaczego? Dlatego, że zgodnie z prawem fotografowanie i rozpowszechnianie ogólnodostępnych przedmiotów prawa autorskiego dozwolone jest w ramach tzw. dozwolonego użytku publicznego.

Warto pamiętać, że wolność panoramy nie jest jednolita na całym świecie. Istnieją kraje, w których wolność panoramy jest znacznie ograniczona (n. Francja czy Włochy). Planujesz podróż? Sprawdź, czy w kraju, do którego się wybierasz, funkcjonuje prawo panoramy.

Mapa wolności panoramy na świecie przedstawia się następująco:

źródło: https://pl.wikipedia.org/

Newsletter dla kreatywnych czyli bądź na bieżąco

Zobacz także:

• Umowa o przeniesienie praw autorskich – co powinno się w niej znaleźć? 
• #IPtalk #7: Wolność panoramy: Fotografowanie budynków a prawo
• Fotograficzny Mastermind #29 o prawach autorskich w fotografii
• #IPtalk #8: Umowy | Dzieło | Zlecenie

Potrzebujesz porady prawnej? Skorzystaj z konsultacji prawnych online.

Potrzebujesz wzoru umowy? Zajrzyj do sklepu z dokumentami. Sprawdź: wzór umowy na wykonanie sesji zdjęciowej wraz z załącznikami.