Nowy zakaz fotografowania ważnych obiektów w celu zapewnienia bezpieczeństwa. Czy to koniec prawa panoramy? 📸

„Zakazuje się, bez zezwolenia, fotografowania, filmowania lub utrwalania w inny sposób obrazu lub wizerunku obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa lub obronności państw (…)” tak rozpoczyna się przepis art. 616a ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny, który wszedł w życie we wrześniu 2023 roku. Natomiast dzisiaj, 17 kwietnia 2025 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej precyzujące zakaz fotografowania określonych obiektów. Czy nowe przepisy oznaczają koniec prawa (wolności) panoramy, które znaliśmy do tej pory?

Nowy zakaz fotografowania 

Zacznijmy od początku. W drugiej połowie 2023 roku do ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny został dodany „art. 616a” zgodnie z którym:

Zakazuje się, bez zezwolenia, fotografowania, filmowania lub utrwalania w inny sposób obrazu lub wizerunku:

1) obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa lub obronności państwa, obiektów resortu obrony narodowej nieuznanych za obiekty szczególnie ważne dla bezpieczeństwa lub obronności państwa, obiektów infrastruktury krytycznej, jeżeli zostały oznaczone znakiem graficznym wyrażającym ten zakaz, zwanym dalej „znakiem”;

2) osób lub ruchomości znajdujących się w obiektach, o których mowa w pkt 1.

Zakazu, o którym mowa w ust. 1, nie stosuje się, jeżeli czynności wymienione w tym przepisie są wykonywane w ramach ochrony obiektów, o których mowa w ust. 1 pkt 1.

O oznaczeniu obiektu, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, znakiem zakazu fotografowania decyduje organ właściwy w zakresie ochrony tego obiektu, uwzględniając zagrożenia dla bezpieczeństwa obiektu.

Informacja o zakazie fotografowania

Znak zakazu fotografowania powinien zostać – jak przekonuje ustawodawca w ust. 4 art. 616a ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny – umiejscowiony w sposób i w miejscu zapewniającym widoczność tego znaku dla osób postronnych.

4. Obiekty objęte zakazem, o którym mowa w ust. 1, oznacza się znakiem zakazu fotografowania w sposób i w miejscach zapewniających widoczność tych znaków dla osób postronnych. Oznaczenia obiektu dokonuje podmiot władający obiektem.

Co do zasady zatem – osoba chcąca utrwalić wizerunek danego obiektu nie powinna mieć trudności w znalezieniu ewentualnego zakazu fotografowania.

Kto decyduje o tym, czy dany obiekt może być fotografowany, a który nie? Decyzję o tym ma prawo podjąć organ władający bądź odpowiadający za dany obiekt.

5. Zezwolenia na fotografowanie, filmowanie lub utrwalanie w inny sposób obrazu obiektów, o których mowa w ust. 1 pkt 1, wizerunku osób lub ruchomości, o których mowa w ust. 1 pkt 2, udziela organ, o którym mowa w ust. 3, mając na uwadze konieczność zapewnienia bezpieczeństwa obiektu oraz interes bezpieczeństwa i obronności.

Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej

W jaki sposób mają zostać oznaczone obiekty, których dotyczy zakaz wynikający z art. 616a? Jak ma wyglądać znak zakazu?

Ten – zgodnie z treścią ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny – miał określić Minister Obrony Narodowej w drodze rozprządzenia.

Minister Obrony Narodowej określi, w drodze rozporządzenia, tryb oraz terminy wydawania zezwoleń, o których mowa w ust. 5, oraz wzór znaku zakazu fotografowania, sposób jego uwidocznienia, utrwalenia i rozmieszczenia w lub na obiektach, o których mowa w ust. 1 pkt 1, mając na uwadze zapewnienie sprawności postępowania oraz jednoznaczności, widoczności i czytelności zakazu w lub na obiekcie.

Kilkanaście miesięcy po wejściu w życie art. 616a ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny, w dniu 27 marca 2025 r. w Dzienniku Ustaw RP opublikowano rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej dotyczące zasad wydawania zezwoleń na utrwalanie wizerunku obiektów, osób lub ruchomości oraz wzoru znaku zakazu fotografowania.

Natomiast dzisiaj, w czwartek 17 kwietnia 2025 r. wspomniane wyżej rozporządzenie Ministra Obrony Natorodowej weszło w życie, co odnowiło dyskusję na temat zakazu wynikającego z „nowego” art. 616a ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny.

Wiemy już zatem, że wzór znaku zakazu fotografowania wygląda następująco:

Każdy znak ma – zgodnie z rozporządzeniem – określone wymiary i musi zawierać graficzne symbole aparatu fotograficznego, kamery i telefonu komórkowego, przekreślone czerwoną linią, co sygnalizuje zakaz.

Zgodnie z wytycznymi z rozprządzenia, tablice ze znakiem mają być umieszczane w wybranych miejscach publicznych, których dotyczyć będzie zakaz fotografowania w następujący sposób:

• na ogrodzeniach w odstępach nie większych niż 300 m, gdy zakaz dotyczy całego terenu, na którym znajdują się obiekty, sprzęt lub
• bezpośrednio na obiekcie budowlanym (na elementach konstrukcyjnych), ruchomości – gdy zakaz dotyczy tylko tego obiektu budowlanego.

Co nowe przepisy oznaczają w praktyce?

Nowe przepisy dają podstawę prawną do interwencji organów porządkowych (cywilnych i wojskowych) w stosunku do osób, które bez zezwolenia fotografują, filmują lub utrwalają w inny sposób obraz lub wizerunek obiektów, osób lub ruchomości obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa lub obronności państwa, obiektów resortu obrony narodowej oraz obiektów infrastruktury krytycznej.

Zakaz fotografowania obejmuje wszelkie sposoby utrwalania, fotografowania i filmowania zarówno z poziomu terenu, jak i z powietrza (dotyczy np. bezzałogowych statków powietrznych, jak również motolotni, spadolotni) tych obiektów, które znalazły się na liście obiektów „szczególnie ważnych”.

Długa lista obiektów szczególnie ważnych

Oznakowanych ma zostać ok. 25 tys. obiektów (przy czym tylko część z nich to obiekty resortu obrony narodowej, czyli należące do urzędu obsługującego MON, jednostki wojskowe, obiekty jednostek organizacyjnych podległych MON lub przez niego nadzorowanych).

A reszta? Reszta to obiekty infrastruktury krytycznej (wylicza je art. 3 ust. 2 ustawy o zarządzaniu kryzysowym) oraz obiekty zakwalifikowane jako szczególnie ważne dla obronności lub bezpieczeństwa państwa (to aż 24 rodzaje obiektów wymienione w rozdziale 2 rozporządzeniu Rady Ministrów z 21 kwietnia 2022 r. w sprawie obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa lub obronności państwa oraz ich szczególnej ochrony, m.in.: mosty, tunele, wiadukty, duże zapory wodne, niektóre firmy, urzędy i siedziby instytucji).

§  2.  Rodzajami obiektów, które Rada Ministrów uznaje za szczególnie ważne dla bezpieczeństwa lub obronności państwa, są:

1) obiekty, w których produkuje się, remontuje i magazynuje uzbrojenie, sprzęt wojskowy oraz środki bojowe, a także obiekty, w których są prowadzone prace naukowo-badawcze lub konstruktorskie w zakresie produkcji na potrzeby bezpieczeństwa lub obronności państwa;
2) magazyny, w których są przechowywane rezerwy strategiczne; magazyny ropy naftowej i paliw o pojemności powyżej 100 tys. m3, w których są przechowywane zapasy interwencyjne; magazyny, w których są przechowywane zapasy obowiązkowe gazu ziemnego; kluczowe elementy infrastruktury przesyłowej ropy naftowej, paliw i gazu ziemnego oraz instalacje skroplonego gazu ziemnego, a także dyspozycje mocy, stacje elektroenergetyczne o strategicznym znaczeniu dla krajowego systemu elektroenergetycznego;
3) obiekty stanowiące siedzibę urzędu obsługującego Ministra Obrony Narodowej oraz obiekty jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej lub przez niego nadzorowanych;
4) mosty, wiadukty i tunele, które znajdują się w ciągu dróg o znaczeniu obronnym;
5) mosty, wiadukty i tunele, które znajdują się w ciągu linii kolejowych o znaczeniu obronnym;
6) centrum zarządzania ruchem lotniczym oraz obiekty niezbędne do realizacji zadań w zakresie zapewniania służb żeglugi powietrznej, a także lotniska wyznaczone do startów i lądowań statków powietrznych w ruchu międzynarodowym, zgodnie z art. 73 ust 1 ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. – Prawo lotnicze (Dz. U. z 2020 r. poz. 1970, z 2021 r. poz. 784, 847 i 1898 oraz z 2022 r. poz. 655);
7) porty morskie o znaczeniu obronnym;
8) śródlądowe przeprawy wodne o znaczeniu obronnym;
9) obiekty infrastruktury łączności, w tym obiekty operatorów pocztowych i przedsiębiorców telekomunikacyjnych, przeznaczone do realizacji zadań na rzecz bezpieczeństwa lub obronności państwa;
10) centralny ośrodek dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej;
11) zapory wodne i inne urządzenia hydrotechniczne, których awaria może spowodować zatopienie terenów o powierzchni powyżej 500 km2 albo obszaru o mniejszej powierzchni, na którym znajdują się obiekty uznane za szczególnie ważne dla bezpieczeństwa lub obronności państwa;
12) obiekty jednostek organizacyjnych Agencji Wywiadu;
13) obiekty Narodowego Banku Polskiego oraz Banku Gospodarstwa Krajowego;
14) obiekty Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych S.A. oraz Mennicy Polskiej S.A.;
15) obiekty, w których wytwarza się, przetwarza, stosuje lub przechowuje materiały jądrowe oraz średnioaktywne lub wysokoaktywne odpady lub źródła promieniotwórcze;
16) obiekty organów i jednostek organizacyjnych podległych ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych lub przez niego nadzorowanych;
17) obiekty jednostek organizacyjnych Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego;
18) obiekty jednostek organizacyjnych Centralnego Biura Antykorupcyjnego;
19) obiekty jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Sprawiedliwości lub przez niego nadzorowanych;
20) obiekty mające bezpośredni związek z wydobywaniem: gazu ziemnego, ropy naftowej, węgla brunatnego i kamiennego, rud metali z wyjątkiem darniowych rud żelaza, rud pierwiastków rzadkich oraz pierwiastków promieniotwórczych, piasków formierskich i szklarskich oraz ziemi krzemionkowej;
21) obiekty, w których wytwarza się, przetwarza, stosuje lub przechowuje materiały stwarzające szczególne zagrożenie wybuchowe lub pożarowe;
22) obiekty, w których prowadzi się działalność z wykorzystaniem toksycznych związków chemicznych i ich prekursorów, a także środków biologicznych, mikrobiologicznych, mikroorganizmów, toksyn i innych substancji wywołujących choroby u ludzi lub zwierząt – zlokalizowane w miejscowościach powyżej 20 tys. mieszkańców;
23) elektrownie i elektrociepłownie zawodowe, z wyjątkiem elektrowni jądrowych, których produkcja energii jest przekazywana do wspólnej sieci elektroenergetycznej lub stacje elektroenergetyczne należące do operatorów systemów dystrybucyjnych;
24) inne obiekty będące we właściwości organów administracji rządowej, organów jednostek samorządu terytorialnego, instytucji państwowych oraz przedsiębiorców lub innych jednostek organizacyjnych, których zniszczenie lub uszkodzenie może stanowić zagrożenie w znacznych rozmiarach dla życia i zdrowia ludzi, dziedzictwa narodowego, środowiska albo spowodować poważne straty materialne lub zakłócić funkcjonowanie państwa.

źródło: rozdział 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 21 kwietnia 2022 r. w sprawie obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa lub obronności państwa oraz ich szczególnej ochrony

Wyjątki od zakazu fotografowania

Fotografowanie, filmowanie lub utrwalanie w inny sposób obrazu obiektów, wizerunku osób lub ruchomości znajdujących się we ww. obiektach, możliwe jest wyłącznie po uzyskaniu pisemnego zezwolenia wydanego przez organ właściwy w zakresie ochrony tego obiektu, z wyjątkiem sytuacji, które nie wymagają wydania zezwolenia. O jakich sytuacjach mowa?

Rozporządzenie wymienia listę sytuacji „wyjątkowych” umożliwiających robienie zdjęć, m.in.:

2. Z wnioskiem o wydanie zezwolenia nie występuje się w przypadku:

1) robienia zdjęć nieruchomości przez przedstawicieli administratora i zarządcy nieruchomości w celu udokumentowania stanu technicznego;

2) robienia zdjęć pamiątkowych przez przedstawicieli delegacji zagranicznych w związku z podpisaniem szczególnie ważnych umów;

3) rejestrowania przez telewizję konferencji organu właściwego w zakresie ochrony obiektu lub nagrywania wywiadów; (…)

Zezwolenie będzie wydawane na wniosek zainteresowanej osoby lub podmiotu, przekazany w formie papierowej lub elektronicznej. Organ na rozpatrzenie prośby ma nie dłużej niż 14 dni od dnia doręczenia wniosku.

5. Wydanie zezwolenia następuje w terminie 14 dni od dnia doręczenia wniosk

Co dalej z prawem (wolnością) panoramy?

Ważne, aby przypomnieć, że wskazany powyżej przepis art. 616a ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny stoi w sprzeczności z bardzo ważną instytucją prawa autorskiego, z której dzisiaj korzysta wielu obywateli

– prawem (wolnością) panoramy, której źródło mieści się w art. 33 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, w którym czytamy:

Dowiedz się więcej na temat prawa (wolności) panoramy:

• #IPtalk #7: Wolność panoramy: Fotografowanie budynków a prawo
• Fotograficzny Mastermind #41: Prawo autorskie w fotografii, wolność panoramy

Jesteś fotografem i szukasz bezpiecznego i sprawdzonego wzoru umowy na wykonanie sesji zdjęciowej, który będziesz mógł w łatwy sposób uzupełnić i dopasować do potrzeb współpracy z każdym klientem? Sprawdź 👉 wzór umowy na wykonanie sesji zdjęciowej wraz z załącznikami

Potrzebujesz porady prawnej? Skorzystaj z konsultacji prawnych online.

Potrzebujesz szkolenia z prawa autorskiego? Sprawdź ofertę szkoleń.

Bezpłatny E-book: #TOP 7 najczęściej błędów prawnych

Bezpłatny e-book dla twórców: #TOP 7 najczęściej popełnianych błędów prawnych przez twórców w branży kreatywnej to ważna pomoc dla każdego twórcy, który chce działać bezpiecznie na rynku kreatywnym oraz w pełni wykorzystać potencjał własności intelektualnej.

Poznaj najczęściej spotykane błędy twórców działających na co dzień w branży kreatywnej i dowiedz się, jak ich uniknąć.

👉 Pobierz bezpłatny e-book #TOP 7 najczęściej popełnianych błędów prawnych przez twórców w branży kreatywnej