Współpraca a utwór współautorski

Pracujesz w zespole? Zastanawiasz się jak wygląda podział praw autorskich do utworów, które powstają jako efekt współdziałania kilku osób? Jeśli tak to ten materiał jest właśnie dla Ciebie. Poniżej wyjaśniam czym jest utwór współautorski i jak możesz zadbać o swoje prawa działając jako współautor – osoba zaangażowana w projekt, która wnosi w jego rozwój swój wkład twórczy.

Czym jest utwór współautorski?

Najprościej mówiąc, jest to utwór będący rezultatem współdziałania kilku osób. Słowo współdziałanie jest tutaj kluczowe. Dlaczego? Dlatego, że pomiędzy osobami pracującymi nad stworzeniem utworu współautorskiego musi istnieć świadome porozumienie, założenie wspólnej pracy.

Utwór współautorski – świadomy efekt wspólnej pracy

Jeszcze przed przystąpieniem do pracy autorzy powinni być zgodni co do tego, że ich celem jest stworzenie jednego, wspólnego dzieła. Chodzi tutaj o wykluczenie sytuacji, w której każdy ze współtwórców pracuje samodzielnie nad własnym utworem, nie mając pojęcia o pracy innych osób. Utwór współautorski nie jest dziełem przypadku. Jest on zawsze świadomym efektem pracy co najmniej dwóch autorów.

utwór współautorski nie jest dziełem przypadku; pomiędzy osobami współpracującymi nad stworzeniem dzieła istnieć musi świadome porozumienie, założenie wspólnej pracy

Utwór współautorski – co to jest wkład twórczy?

Wkład pracy osób pracujących wspólnie nad utworem współautorskim musi mieć charakter twórczy. To znaczy, że poszczególne wkłady pracy muszą posiadać cechy oryginalności i indywidualności, czyli spełniać te same warunki, które konieczne są do uznania danego działa za utwór w rozumieniu prawa autorskiego.

Zobacz także: Czym jest utwór – przedmiot prawa autorskiego?

Jaki typ pracy nie będzie miał cech twórczych? Za wkład twórczy nie będzie uznany sam pomysł, inspiracja do stworzenia utworu współautorskiego. Wkładem twórczym nie będzie również pomoc techniczna sprowadzająca się np. do przepisania tekstu czy obsługi technicznej sprzętu fotograficznego (nawet jeśli wymaga ona wysokiej wiedzy fachowej). Dlaczego? Dlatego, że taka działalność nie ma cech oryginalności i indywidualności.

Wkładem twórczym nie będzie zatem:

• pomysł, inspiracja do stworzenia utworu współautorskiego;
• pomoc w postaci dostarczenia środków i/lub materiałów do wykonania utworu współautorskiego;
• pomoc techniczna (np. pomoc w obsłudze specjalistycznego sprzętu fotograficznego).

Utwór współautorski a wspólność praw

Współtwórcom przysługują wspólne, autorskie prawa majątkowe do stworzonego przez nich wspólnie utworu współautorskiego. Autorskie prawa osobiste pozostają oddzielne dla każdego ze współtwórców.

Art.  9 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych:

1. Współtwórcom przysługuje prawo autorskie wspólnie. Domniemywa się, że wielkości udziałów są równe. Każdy ze współtwórców może żądać określenia wielkości udziałów przez sąd, na podstawie wkładów pracy twórczej.

2. Każdy ze współtwórców może wykonywać prawo autorskie do swojej części utworu mającej samodzielne znaczenie, bez uszczerbku dla praw pozostałych współtwórców.

Co istotne, wspólne prawa do utworu współautorskiego są równe dla każdego ze współtwórców. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych zakłada domniemanie równości udziałów poszczególnych autorów utworu współautorskiego.

Przykładowo, jeśli twórców utworu współautorskiego jest dwóch, to ich prawa autorskie rozkładać się będą równo – 50% na 50%. Domniemanie równości udziałów poszczególnych twórców może zostać jednak zmienione. Jak? Wystarczy, że autorzy ustalą (najlepiej w łączącej ich umowie) inne proporcje przypadających im udziałów.

Dlaczego warto zadbać o odpowiednie ustalenia?

Określenie wielkości udziałów we wspólnym autorkim prawie majątkowym jest sprawą kluczową dla późniejszego ustalania zakresu uprawnień poszczególnych współtwórców. Warto więc zadbać o to, aby zapisy umowne dotyczące wielkości udziałów odpowiadały rzeczywistemu nakładowi pracy i chroniły wszystkich współtwórców.

Utwór współautorski – wykonywanie wspólnego prawa

Do wykonywania wspólnego prawa autorskiego do całości utworu potrzebna jest zgoda wszystkich współtwórców. Co więcej, wymóg uzyskania zgody wszystkich współtwórców do wykonywania wspólnych praw autorskich do całości utworu jest niezależny od wielkości wkładów twórczych wniesionych przez poszczególnych współtwórców.

To znaczy, że tę samą wartość ma głos współtwórcy, który wniósł 75% wkładu twórczego do utworu współautorskiego, jak i głos tego, który wniósł tylko 2%.

Art.  9 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych:

3. Do wykonywania prawa autorskiego do całości utworu potrzebna jest zgoda wszystkich współtwórców. W przypadku braku takiej zgody każdy ze współtwórców może żądać rozstrzygnięcia przez sąd, który orzeka uwzględniając interesy wszystkich współtwórców.

O zgodę wszystkich współtwórców do wykonywania wspólnego prawa może być trudno szczególnie w sytuacji, gdy utwór współautorski jest efektem pracy kilku osób. Wystarczy brak zgody ze strony chociażby jednego współautora, aby nie dopuścić np. do sprzedaży dzieła. Co w takiej sytuacji mogą zrobić pozostali współtwórcy? Czy istnieją narzędzia, które mogą „przekonać” osobę sprzeciwiającą się decyzji większości do zmiany zdania?

Każdy ze współtwórców może zwrócić się o pomoc w rozstrzygnięciu sprawy do sądu, który – po uwzględnieniu interesów wszystkich współtwórców – wyda decyzję o sposobie rozporządzania utworem współautorskim. Niewątpliwie jednak szybszym (i tańszym) sposobem rozstrzygania tego typu konfliktów będzie porozumienie się współtwórców bezpośrednio pomiędzy sobą.

Umowa pomiędzy współtwórcami

Aby uniknąć ewentualnych sporów czy niedomówień w przyszłości zachęcam do tego, aby odpowiednio wcześnie zawrzeć stosowne porozumienie pomiędzy współtwórcami, które nie tylko pozwoli na zgodne z intencjami stron uregulowanie wysokości udziałów poszczególnych wkładów twórczych, ale również pozwoli na ustalenie zgodnych zasad korzystania ze wspólnego utworu współautorskiego w przyszłości.

Początek współpracy, kiedy wszystkie zaangażowane osoby są chętne do współpracy to najlepszy moment na formalne uregulowanie zasad pracy, do czego bardzo Cię zachęcam.

Potrzebujesz konsultacji prawnych? Zapraszam na konsultacje prawne na żywo bądź online.

***
Fot.: rawpixel, (unsplash.com)