Spór o murale Picassa a czas ochrony praw autorskich

Opublikowano

Na początku sierpniu 2013 r. rozgorzała w Norwegii dyskusja na temat przyszłości murali autorstwa Pabla Picassa, które od kilkudziesięciu lat zdobią budynki rządowe w Oslo. Zdaniem norweskich ekspertów, rządowe biurowce uszkodzone w wyniku ataku terrorystycznego w 2011 roku powinny zostać zburzone. Komisja norweskich ekspertów orzekła, że ze względów ekonomicznych najlepszym rozwiązaniem byłoby wyburzenie czterech uszkodzonych w wyniku ataku terrorystycznego w 2011 r. budynków rządowych w Oslo. Nie byłoby w tym nic dziwnego, gdyby nie fakt, że uszkodzone budynki zdobią powstałe w późnych latach 50. i na początku lat 70. XX wieku murale autorstwa Pabla Picassa. Co stanie się z dziełami hiszpańskiego artysty?

Niszczenie sztuki sprzeczne z norweskimi wartościami

Komisja zaproponowała, aby murale Pabla Picassa przenieść w inne miejsce. Zdaniem norweskich znawców sztuki jest to jednak niewłaściwe rozwiązanie. Według specjalistów wykonane w betonie murale Picassa są częścią stylu budynków rządowych, niejako współgrają z tamtejszą architekturą i w innym miejscu po prostu „stracą swój sens”.

W obronie murali stanął nawet szef dyrekcji ds. dziedzictwa kulturalnego Joern Holme, który stwierdził, że „niszczenie [sztuki] jest sprzeczne z wartościami wyznawanymi w Norwegii”.

Co ciekawe, duża część Norwegów jest zdania, że murale Picassa to nic innego jak „brutalna architektura”, która przypomina „pustkę i posępność Europy Wschodniej lub Związku Radzieckiego” i – w związku z tym – Norwegom wcale nie żal powojennej zabudowy rządowej dzielnicy w stolicy ich kraju.

Z przeprowadzonych ostatnio badań wynika, że społeczeństwo norweskie jest mocno podzielone w kwestii przyszłości rządowych biurowców. Prawie 40% ankietowanych opowiada się za zburzeniem budynków, zaś 34% jest za ich ocaleniem (sondaż przeprowadzony przez norweską gazetę VG).

Decyzja rządu a opinia spadkobierców Picassa

Ostateczna decyzja w tej sprawie należeć będzie do norweskiego rządu, który ma zdecydować o losie budynków (i zdobiących ich murali) na początku przyszłego roku. Przy podjęciu ostatecznej decyzji nie bez znaczenia będzie opinia samych spadkobierców Picassa. Tyle o sprawie przyszłości dzieł Picassa informują europejskie dzienniki.

Mnie zastanawia natomiast to, co miałby do powiedzenia na temat przyszłości swoich dzieł sam wielki Picasso? Czy prawo autorskie chroni również dzisiaj dzieła tego (zmarłego w 1973 r.) hiszpańskiego artysty? A jeśli tak, to jak długo? I kto jest właścicielem tych praw?

Czas ochrony autorskich praw majątkowych

Autorskie prawa majątkowe do utworu to prawa ograniczone w czasie (w odróżnieniu od autorskich praw osobistych, które trwają bezterminowo i nie wygasają – więcej o autorskich prawach osobistych przeczytasz w tekście „Więź twórcy z utworem”). Autorskie prawa majątkowe trwają od momentu powstania dzieła przez całe życie jego twórcy i wygasają dopiero po upływie 70 lat od dnia jego śmierci.

Z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie, autorskie prawa majątkowe gasną z upływem lat siedemdziesięciu:
1) od śmierci twórcy, a do utworów współautorskich – od śmierci współtwórcy, który przeżył pozostałych (…) art. 36 pr. aut.

Czas ochrony autorskich praw majątkowych zmieniał się w Polsce wielokrotnie. W 1952 r. czas ochrony wynosił tylko 20 lat, w początkowej wersji ustawy z 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych okres ten został wydłużony do 50 lat. Dopiero zaś nowela z 2000 r. zmieniła czas ochrony autorskich praw majątkowych na lat 70.

Na wydłużenie czasu ochrony niemały wpływ miała konwencja berneńska o ochronie dzieł literackich i artystycznych (tzw. konwencja berneńska) z 1886 r. (wielokrotnie zmieniana i uzupełniania, ostatnio w Paryżu w 1971 r.), która przyznała minimalny czas trwania ochrony (…) obejmujący życie autora i pięćdziesiąt lat po jego śmierci (art.7. ust.1 konwencji berneńskiej). Polska ratyfikowała konwencje berneńską w 1934 r., a obecnie jest stroną konwencji w tzw. ostatniej redakcji paryskiej z 1971 r.

The term of protection granted by this Convention shall be the life of the author and fifty years after his death. (art. 7 ust. 1. konwencji)

Zgodnie z przepisami polskiego prawa spadkowego, w chwili śmierci twórcy autorskie prawa majątkowe do jego dzieł przechodzą na spadkobierców, którzy decydują o ich dalszych losach. Spadkobiercy mogą korzystać z utworów samodzielnie lub zezwolić na korzystanie z nich innemu podmiotowi. Spadkobiercy mogą korzystać z dzieła i rozporządzać prawem do korzystania z niego przez cały czas trwania ochrony prawnoautorskiej. Norweski rząd zatem nie tylko powinien ale i ma obowiązek wziąć pod uwagę opinię spadkobierców Picassa – obecnych właścicieli autorskich praw majątkowych do jego dzieł.

Po upływie 70-letniego okresu ochrony autorskie prawa majątkowe do utworu stanowiącego przedmiot spadku wygasają, a utwór przechodzi do tzw. domeny publicznej. W praktyce oznacza to, że po upływie 70 lat od dnia śmierci twórcy, nie jest konieczne uzyskanie zezwolenia na korzystanie z utworu.

***

Czy wiesz, że Lookreatywni to nie tylko baza wiedzy?

Jesteśmy zaufanym partnerem, który nie tylko doradza i zabezpiecza klienta pod względem prawnym, ale również wspiera go biznesowo.