Co dzieje się z prawami do utworu, w którym wprowadzono zmiany?

W ostatnim czasie zwrócono się do mnie z pytaniem, czy zmiana utworu dokonana przez osobę, która nie jest jego twórcą powoduje wygaśnięcie praw do utworu podlegającemu zmianie. Uzasadnieniem dla takiego stanowiska miał być argument, że zmiany dokonane w utworze powodują powstanie nowego utworu. Ponadto, zmiana utworu miała pozbawić autora możliwości dochodzenia obrony swoich praw. Takie stanowisko nie jest prawdą, a całe zagadnienie dotyczące zmiany utworu należy rozważać w kilku aspektach. Jakich?

Zmiany w utworze w kontekście praw autorskich

Zgodnie z ustawą o prawie autorskim utwór, czyli przejaw działalności twórczej człowieka, podlega ochronie od momentu jego ustalenia w jakiejkolwiek postaci. Z faktu stworzenia utworu twórcy przysługują autorskie prawa osobiste oraz autorskie prawa majątkowe. Nie wchodząc w rozważania teoretycznoprawne, twórcy utworu przysługuje również wyłączne prawo do zezwalania na rozporządzanie i korzystanie z tzw. utworów zależnych. Utworami zależnymi są utwory, które powstały w wyniku opracowania (zobacz: „Inspiracja a opracowanie cudzego utworu”), modyfikacji, tłumaczenia, przeróbki lub adaptacji cudzego utworu. Innymi słowy, zmiana cudzego utworu powoduje powstanie utworu zależnego, który opiera się na utworze pierwotnym. Na korzystanie z utworu zależnego, jak również na rozporządzanie utworem zależnym niezbędna jest zgoda twórcy utworu, który został zmieniony.

Stworzenie utworu zależnego jest możliwe i dozwolone pod warunkiem, że nie będzie wiązało się z korzystaniem lub rozporządzaniem takim utworem. Oznacza to, że można dokonywać zmian cudzych utworów bez zgody ich twórców, jeżeli tylko tak powstałe utwory zostaną schowany do przysłowiowej szufladzie.

Zmiany w utworze a prawa twórcy utworu

Dokonanie zmiany cudzego utworu w żadnym przypadku nie powoduje wygaśnięcia praw twórcy do tego utworu. Utwór, który został zmieniony nadal funkcjonuje w obrocie prawnym i w dalszym ciągu podlega ochronie. Prawo autorskie w art. 2 ust. 1 wskazuje wprost, że zmiana cudzego utworu odbywa się bez uszczerbku dla prawa do tego utworu. Zmiana cudzego utworu oznacza więc, że tak naprawdę mamy do czynienia z dwoma utworami – utworem podlegającym zmianie (utworem pierwotnym) i utworem powstałym w oparciu o pierwotny (utworem zależnym).

zmiana utworu nie wiąże się z wygaśnięciem praw do utworu podlegającemu zmianie

Zmiany w utworze bez zgody autora

Korzystanie ze zmienionego utworu bez zgody jego twórcy może prowadzić do nieprzyjemnych konsekwencji prawnych. Po pierwsze, osoba korzystająca z utworu zależnego może zostać posądzona o wprowadzenie w błąd co do autorstwa utworu. Takie zachowanie jest na podstawie art. 115 ust. 1 prawa autorskiego przestępstwem zagrożonym karą pozbawienia wolności nawet do lat 3. Ponadto, twórca utworu, który został zmieniony może podjąć kroki prawne przewidziane w art. 78 i 79 prawa autorskiego, zmierzające zarówno do ochrony jego praw osobistych, jak i majątkowych. Pamiętać przy tym należy, że w przypadku naruszenia praw majątkowych uprawniony można żądać zapłaty dwukrotności wynagrodzenia jakie byłoby mu należne, gdyby zawarł umowę licencyjną (zobacz: „Naruszenie praw autorskich. Co możesz zrobić, gdy ktoś bezprawnie wykorzystuje Twoją własność?”).

Zmiany w utworze – o czym należy pamiętać?

Zmiana utworu nie wiąże się z wygaśnięciem praw do utworu podlegającemu zmianie. W celu legalnego korzystania z utworu zależnego należy uzyskać zgodę twórcy utworu podlegającego zmianie. Warto pamiętać, że brak takiej zgody powoduje, że korzystanie z utworu zależnego będzie sprzeczne z prawem.

***

Fot.: unsplash.com