Czy utwory generowane przez narzędzia AI mogą być chronione prawem autorskim? Raport U.S. Copyright Office

Wraz z rosnącą rolą sztucznej inteligencji w procesie twórczym pojawia się kluczowe pytanie: czy utwory generowane przez narzędzia AI mogą być objęte ochroną prawa autorskiego? Na to zagadnienie odpowiada raport „Copyright and Artificial Intelligence, Part 2: Copyrightability” opublikowany w styczniu 2025 roku przez U.S. Copyright Office. Dokument analizuje kwestie związane z możliwością ochrony prawnej utworów powstałych przy użyciu narzędzi generatywnej sztucznej inteligencji. Jakie są jego kluczowe wnioski?

Cel raportu

Raport Copyright and Artificial Intelligence, Part 2: Copyrightability to druga część większego projektu badawczego poświęconego wpływowi AI na prawo autorskie. Podczas gdy pierwsza część koncentrowała się na ochronie cyfrowych replik wizerunku i głosu (Copyright and Artificial Intelligence Part 1: Digital Replicas), obecna analiza skupia się na pytaniu, czy i w jakim zakresie twórczość generowana przez AI może podlegać ochronie prawnoautorskiej. Kolejne części raportu mają dotyczyć m.in. kwestii licencjonowania oraz odpowiedzialności za szkolenie modeli AI na materiałach objętych ochroną prawa autorskiego.

Poniżej przedstawiam najważniejsze wnioski z drugiej części raportu i odpowiadam na pytanie o to, czy utwory generowane przez narzędzia AI mogą być objęte ochroną prawa autorskiego.

Najważniejsze wnioski raportu

#1 Wkład twórczy człowieka a wtytwory generowane przez AI

Amerykańskie prawo autorskie stoi na stanowisku, że ochronie podlegają jedynie utwory stworzone przez ludzi. Oznacza to, że wytwory generowane wyłącznie przez narzędzia AI nie mogą być uznane za utwory w rozumieniu prawa autorskiego.

Jeśli jednak człowiek bierze aktywny udział w procesie twórczym – np. edytuje wygenerowaną treść lub kreatywnie aranżuje jej elementy – taki wkład może zostać uznany za oryginalny i podlegać ochronie.

#2 Czy „prompt” to utwór prawa autorskiego?

Według autorów raportu samo wpisanie krótkiego i ogólnego promptu (polecenia dla narzędzia AI) nie jest wystarczającym aktem twórczym, aby użytkownik narzędzia generatywnej sztucznej inteligencji mógł zostać uznany za autora wytworu wygenerowanego na podstawie tego promtu przez narzędzie AI.

Natomiast bardzo szczegółowe i skomplikowane prompty, które zawierają autorskie elementy (np. oryginalny dobór słów, unikalne instrukcje) mogą być same w sobie utworami chronionymi przez prawo autorskie.

Przy bardziej zaawansowanych iteracjach, gdzie użytkownik prowadzi narzędzie AI do konkretnych efektów, sprawa pozostaje otwarta – raport nie daje jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy użytkownik narzędzia AI staje się autorem wytworu wygenrowanego przez narzędzie AI.

#3 Korzystanie z narzędzi AI a prawo autorskie w innych krajach

Różne państwa podchodzą do kwestii ochrony prawnoautorskiej wytworów narzędzi generatywnej sztucznej inteligencji odmiennie.

Niektóre systemy prawne już teraz dopuszczają (czy też rozważają dopuszczenie) ochronę utworów tworzonych przy udziale narzędzi AI, jednak Stany Zjednoczone wciąż stosują konserwatywne podejście – tylko utwory z wyraźnym wkładem twórczym człowieka podlegają ochronie prawnoautorskiej.

#4 Rzeczywista potrzeba zmian prawnych?

Raport analizuje argumenty za i przeciw ewentualnie zmianie przepisów amerykańskiego prawa autorskiego. Autorzy raportu zwracają uwagę na potencjalne konsekwencje dla twórców, rynek międzynarodowy i potrzebę większej klarowności przepisów.

Na ten moment nie ma jednak wystarczających podstaw – jak twierdzą autorzy raportu – do wprowadzenia nowej kategorii ochrony dla dzieł generowanych przez AI. System amerykański opiera się na indywidualnej ocenie każdego przypadku wytworu powstałego z wykorzystaniem narzędzia generatywnej sztucznej inteligencji (analiza ad casum).

Czy amerykańskie prawo autorskie powinno się zmienić?

Obecnie obowiązujące przepisy w USA nie przewidują ochrony prawnoautorskiej dla dzieł stworzonych przez narzędzia AI bez istotnego władu twórczego człowieka.

Czy utwory generowane przez narzędzia AI mogą być chronione prawem autorskim? Z raportu wynika, że:

• Wyytwory wygenerowane przez narzędzia AI mogą być objęte ochroną prawa autorskiego tylko wtedy, gdy człowiek wniósł znaczący wkład twórczy w powstanie efektu finalnego (wytworu);
• Narzędzia AI mogą być narzędziem wspierającym twórców, ale same w sobie nie tworzą utworów chronionych przez prawo autorskie;
• Nie ma potrzeby wprowadzania zmian w amerykańskim systemie prawnym – aktualne regulacje wystarczająco precyzyjnie określają granice ochrony prawnoautorskiej;
• Nie ma podstaw do wprowadzenia osobnej ochrony sui generis dla dzieł AI – każda sprawa wymaga indywidualnej analizy.

___

Źródło: Raport Copyright and Artificial Intelligence, Part 2: Copyrightability (styczeń 2025)

fot.: Cash Macanaya on Unsplash

Zobacz także:

• Prawo autorskie a sztuczna inteligencja: Kluczowe wskazówki dla twórców 
• AI ACT a prawa twórców – co warto wiedzieć o nowych regulacjach? 
• Korzystanie z narzędzi AI a umowa z klientem. Kiedy i jak ustalić zasady?

Potrzebujesz porady prawnej? Skorzystaj z konsultacji prawnych online.

Newsletter dla kreatywnych czyli bądź na bieżąco

Wzór umowy uwzględniający możliwość korzystania z narzędzi AI