10 najważniejszych materiałów i wydarzeń w prawie autorskim 2024. Prawo autorskie a sztuczna inteligencja

Prawo autorskie

Magdalena Miernik-Grzesiowska

Opublikowano 27 grudnia 2024

Prawo autorskie a sztuczna inteligencja to temat, który szczególnie mocno elektryzował twórców w mijającym roku. Jakie inne tematy (poza popularyzacją narzędzi generatywnej sztucznej inteligencji, wejściem w życie AI Act-u oraz wpływem tych wydarzeń na prawa autorskie twórców) były szczególnie ważne dla twórców, projektantów i innowatorów w mijającym 2024 roku? Poniżej zestawienie 10 najważniejszych materiałów i wydarzeń w prawie autorskim 2024 roku.

#1 Prawo autorskie a sztuczna inteligencja

1 sierpnia 2024 r. wszedł w życie AI ACT (Rozporządzenie dotyczące sztucznej inteligencji) – pierwsza na świecie kompleksowa regulacja dotycząca systemów sztucznej inteligencji. Akt porządkuje zagadnienia związane z AI, wprowadza system klasyfikacji systemów oraz mechanizmy mające chronić użytkowników. AI ACT w polskiej wersji językowej dostępny jest tutaj.

W czerwcu 2024 r. Klaudia Borowiec (Klaudia Borowiec Podcast) przeprowadziła ze mną drugą rozmowę na temat prawnych aspektów sztucznej inteligencji w kontekście praw twórców. „Prawo autorskie a sztuczna inteligencja. Nowe regulacje. AI ACT” – tym razem nasza rozmowa poświęcona była właśnie AI Act-owi i jego wypływie na codzienność twórców.

W rozmowie „Prawo autorskie a sztuczna inteligencja. Nowe regulacje. AI ACT” rozmawiałyśmy między innymi o tym:

co te zmiany oznaczają dla artystów i twórców narzędzia AI?
jakie wyzwania i możliwości niesie przyszłość?
jak nowe przepisy wpłyną na naszą kreatywność i bezpieczeństwo prawne?

Prawo autorskie a sztuczna inteligencja. Popularyzacja narzędzi generatywnej sztucznej inteligencji, wejście w życie AI Act-u oraz wpływ tych wydarzeń na prawa autorskie twórców to zagadnienia, które są dla Ciebie ciekawe? Jeżeli tak to zapoznaj się koniecznie z poniższymi materiałami:

Tutaj znajdziesz pierwszą rozmowę na temat relacji prawo autorskie a sztuczna inteligencja, którą przeprowadziła ze mną Klaudia Borowiec (Klaudia Borowiec Podcast) 👉 Prawa Autorskie w Sztuce AI: Kluczowe Wskazówki dla Twórców.

#2 Nowelizacja prawa autorskiego

20 września 2024 r. weszła w życie nowelizacja ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Dzięki wprowadzonym zmianiom twórcy otrzymali – między innymi – prawo do regularnego otrzymywania aktualnej informacji o przychodach wynikających z korzystania z ich utworów dla potrzeb określenia wysokości „godziwego” wynagrodzenia.

W zamyśle ustawodawcy wprowadzone zmiany mają zagwarantować twórcom transparentność rozliczeń oraz dać większą szansę na „godziwe” („fair”) wynagrodzenie za korzystanie z ich utworów. W celu ułatwienia określania „godziwości” owego wynagrodzenia za dyspozycję prawami autorskimi ustawodawca zaproponował wprowadzenie domniemania, zgodnie z którym wynagrodzenie proporcjonalne do przychodów z korzystania z utworu będzie spełniało wymóg „godziwości”

Natomiast w przypadku nieprawidłowego (tj. „rażąco niskiego”) ustalenia wynagrodzenia, twórcy przysługiwać będzie prawo do żądania stosownego podwyższenia wynagrodzenia przez sąd przy zastosowaniu tzw. klauzuli bestsellerowej (nowe brzmienie art. 44).

Jak powyże udogodnienia będą stosowane w praktyce? Czy twórcom rzeczywiście łatwiej będzie negocjować wynagrodzenie za korzystanie z praw autorskich? Odpowiedzi na te pytania poznamy w przyszłości.

Podsumowanie najważniejszych zmian wprowadzonych nowelizacją prawa autorskiego opisałam w materiale 👉 Nowelizacja prawa autorskiego 2024 – najważniejsze zmiany dla twórców.

Może Cię także zainteresować 👉 Jak o prawach autorskich rozmawiać z klientem?

#3 Myszka Miki w domenie publicznej

Autorskie prawa majątkowe mają charakter czasowy. Z początkiem każdego nowego roku do domeny publicznej trafia twórczość tych autorów, którzy zmarli – co do zasady – 70 lat temu.

To oznacza, że domena publiczna każdego roku zasilania jest przez tysiące nowych utworów literackich, fotograficznych, muzycznych, filmowych czy rysunkowych, które mogą być swobodnie wykorzystywane (również do celów komercyjnych), a nawet modyfikowane.

Rok 2024 był szczególny, ponieważ do domeny publicznej 1 stycznia 2024 r. trafiła twórczość nie tylko wybitnych polskich poetów: Juliana Tuwima czy Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego ale również wizerunek słynnej Myszki Miki i Minnie.

Co warto wiedzieć o domenie publicznej 2024? Zachęcam do zapoznania się z tym materiałem 👉 © Domena publiczna 2024

#4 Artystyczne wykonanie jako dzieło w umowie o dzieło

Rozmowa z prof. dr hab. Moniką Karwaszewską na temat artystycznego wykonania jako dzieła w umowie o dzieło to jeden z najważniejszych materiałów w bazie wiedzy Lookreatywni Law For Creatives mijającego roku.

Pani Profesor dr hab. Monika Karwaszewska już od 2019 roku występuje (z licznymi sukesami) jako ekspert reprezentujący artystów muzyków podczas rozpraw sądowych związanych z podważeniem przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych ZUS umów o dzieło dla artystów wykonawców (wykonawców-muzyków). Czego najczęściej dotyczy praca Pani Profesor „w starciu” z ZUS-em? Dlaczego zakwalifikowanie artystycznego wykonania jako dzieła w umowie o dzieło budzi tak wiele wątpliwości? I wreszcie – co zrobić, aby artystyczne wykonanie mogło zostać zakwalifikowane jako dzieło w umowie o dzieło?

Odopowiedzi na powyższe pytania znajdziesz w materiale 👉 Artystyczne wykonanie jako dzieło w umowie o dzieło – wywiad z prof. dr hab. Moniką Karwaszewską. To bardzo ważna i potrzebna rozmowa, szczególnie dla wszystkich twórców oraz artystów wykonawców. Zachęcam do jej przeczytania.

#5 Dyskusja wokół prawnej ochrony kompozycji foto książki

Czy kompozycja foto książki może być chroniona jako przedmiot prawa autorskiego? Gorąca dyskusja na ten temat wybuchła na początku 2024 r. kiedy polski artysta, fotograf Kacper Kowalski dostrzegł, że jego foto książka „Side Effects” z 2014 r. została niemal w całości skopiowana przez niemieckiego artystę, fotografa Toma Hegen – autora foto książki „Habitat” z 2018 r.

Wydana w 2014 r. foto książka „Side Effects” to efekt siedmiu lat pracy, na które złożyły się setki lotów na paralotniach lub wiatrakowcach, tysiące godzin w powietrzu oraz niezliczone godziny pracy zespołu artystów odpowiedzialnych za cały proces twórczy i produkcyjny skoncentrowany na stworzeniu książki fotograficznej „Side Effects”. Cztery lata później na rynku pojawiła się książka fotograficzna „Habitat” Toma Hegena łudząco podobna do „Side Effects”. Czy doszło do naruszenia praw autorskich?

W materiale 👉 Prawna ochrona kompozycji foto książki czyli Side Effects” Kacpra Kowalskiego vs. „Habitat” Toma Hegena dokonałam analizy prawnej obu foto książek.

To ważny materiał, który wyjaśnia rzadko poruszane w świecie praw autorskich zagadnienie prawnej ochrony kompozycji foto książki i odpowiada na pytanie o to, czy kompozycja foto książki bądź albumu fotograficznego może być chroniona przez prawo autorskie.

Obszerne fragmenty mojej analizy prawnej tej sprawy z lutego 2024 roku znalazły się następnie magazynie Press w artykule pt.: „Hegen Kopista” Pani Katarzyny Domagały – Pereira w magazynie Press (09-10/2024). Cieszę się, że przygotowana przeze mnie analiza tego zagadnienia została doceniona przez dziennikarkę magazynu Press, a mój komentarz do tej sprawy jest cytowany obok tak wspaniałych nazwisk i „klasyków” prawa autorskiego jak prof. Ryszard Markiewicz czy prof. dr Winfried Bullinger 👉 Prawna ochrona kompozycji foto książki czyli komentarz Lookreatywni w magazynie Press.

#6 Wygrana w sprawie o naruszenie praw do komercyjnego wykorzystania wizerunku uczestnika festiwalu muzycznego

W maju 2024 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie w całości podtrzymał w mocy wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie w sprawie o sygn. akt XXII GW 941/22 , w której miałam przyjemność reprezentować powoda – uczestnika festiwalu muzycznego, którego wizerunek został wykorzystany bezprawnie przez organizatora festiwalu do sponsorowanej reklamy kolejnej edycji tego festiwalu w mediach społecznościowych.

O ile utrwalanie wizerunków uczestników imprez publicznych nikogo już dzisiaj nie dziwi, o tyle zdziwienie może (i powinno) powodować coraz popularniejsze wykorzystanie tych utrwalonych wizerunków uczestników wydarzenia do stworzenia reklamy w social media – na przykład do przygotowania materiałów reklamowych promujących koleją edycji wydarzenia, podczas którego te zdjęcia zostały wykonane.

Czy tego typu komercyjne rozpowszechnianie wizerunku wymaga stosownej zgody? Czy wystarczający jest „ogólny” punkt w regulaminie wydarzenia mówiący o możliwości komercyjnego wykorzystywania zdjęć – utrwalonych wizerunków uczestników festiwalu?

Nie. Zgoda blankietowa, regulaminowa nie będzie wystarczająca, co Sąd Okręgowy w Warszawie jednoznacznie podkreślił w uzasadnieniu wyroku z 23 czerwca 2023 r. w sprawie o sygn. akt XXII GW 941/22 dostępna jest pod tym linkiem. a następnie powtórzył Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 21 maja 2024 r. podtrzymując w całości rozstrzygnięcie Sądu I instancji.

Szczegóły tej sprawy wraz z fragmentami uzasadnienia znajdziesz w materiale 👉 Jak powinna wyglądać zgoda na komercyjne rozpowszechnianie wizerunku?

To ważny materiał dla wszystkich podcasterów, YouTuberów i innych osób, które rozpowszechniają w sieci wizerunek swój oraz osób trzecich (np. zaproszonych do podcastu gości).

#7 Czy każde logo może być znakiem towarowym?

W 2024 roku do sieci trafiło nagranie wystąpienia pt.: „Czy każde logo może być znakiem towarowym?” wygłoszonego podczas konferencji dla projektantów GrafConf we wrześniu 2023 r. To dla mnie szczególny materiał, ponieważ po raz pierwszy dzielę się na nim moimi doświadczeniami z codziennej pracy adwokata, a ponadto odpowiadam na pytania:

czym jest znak towarowy?
czy każde oznaczenie będzie mogło uzyskać ochronę?
na jakie pytanie odpowiada znak towarowy?

To ważny materiał, który odpowiada na pytania 👉 Czym jest znak towarowy? Dlaczego warto uzyskać ochronę? Czy każde logo może być znakiem towarowym?

Zapraszam do wysłuchania nagrania tego wystąpienia:

#8 „Kubuś Puchatek” a prawo autorskie

Jednym z najchętniej czytanych materiałów 2024 roku w bazie wiedzy Lookreatywni Law For Creatives był materiał zatytułowany 👉 „Kubuś Puchatek” a domena publiczna. Czy „Kubuś Puchatek” rzeczywiście jest w domenie publicznej? w którym nie tylko znalazły się odpowiedzi na pytanie o to, czy „Kubuś Puchatek” rzeczywiście trafił do domeny publicznej ale również wyjaśniający gdzie, na jakich zasadach i czy również w Polsce.

W tym materiale analizuję co – z prawnoautorskiego punktu widzenia – dzieje się z popularnym tłumaczeniem powieści „Winnie The Pooh” na język polski autorstwa Pani Ireny Tuwim (która jest również autorką „imienia” Kubusia Puchatka w polskiej wersji językowej) oraz z ilustracjami autorstwa brytyjskiego artysty Ernesta H. Sheparda, które zdobiły pierwszą wersję powieści pt. „Winnie The Pooh”.

Odpowiedzi na te wszystkie pytania znajdziesz w materiale 👉 „Kubuś Puchatek” a domena publiczna. Czy „Kubuś Puchatek” rzeczywiście jest w domenie publicznej?

#9 „Wierzę w porozumienie” – rozmowa nie tylko o mediacji

Ważnymi materiałami w bazie wiedzy Lookreatywni Law For Creatives w 2024 roku były materiały na temat mediacji i rozwiązywaniu sporów w duchu win-win. Metody polubownego rozwiązywania sporów z roku na rok zyskują na znaczeniu i są coraz chętniej wybieraną formą rozwiązywania sporów z prawem autorskim w tle, co bardzo mnie cieszy.

Latem 2024 roku do rozmowy na temat porozumienia, mediacji oraz rozwiązywaniu sporów w duchu win-win zaprosiła mnie wybitna Pani psycholog, autorka wielu wspaniałych książek rozwojowych, Pani Iwona Majewska-Opiełka.

Zapraszam do wysłuchania rozmowy o porozumieniu, zasadzie win-win oraz o moim podejściu do pracy z klientem oraz o kulisach zawodu mediatora:

Transkrypcję rozmowy „Wierzę w porozumienie” można przeczytać również w bazie wiedzy na Lookreatywni Law For Creatives w materiale 👉 Wierzę w porozumienie. Rozmowa o mediacji i dochodzeniu do zgody z Panią Iwoną Majewską-Opiełką

Zobacz także: Mediacja. O mediacji z okazji Międzynarodowego Dnia Mediacji

#10 Czym są prawa zależne?

Wartym odnotowania materiałem w bazie wiedzy 2024 roku był również artykuł na temat istotnych praktycznie autorskich praw zależnych 👉 ©️ Prawa zależne. Czym są autorskie prawa zależne?

Autorskie prawa zależne. Niewielki, ale szalenie istotny element każdej oferty, wyceny, umowy, o którym powinien pamiętać zarówno twórca, jak i jego klient.

Świadomość znaczenia praw autorskich z każdym rokiemrośnie – zarówno wśród twórców, jak i ich klientów. Zamawiając dzieło będące efektem pracy twórczej twórcy (przedmiot prawa autorskiego) coraz więcej zamawiających (klientów) jest świadomych tego, jak ważne jest ustalenie zasad korzystania z praw autorskich do nowopowstałego dzieła. Aby móc swobodnie korzystać z efektów zamówionej pracy twórczej klienci coraz częściej sami proponują umowę w formie pisemnej, aby skutecznie nabyć autorskie prawa majątkowe do zamówionego przedmiotu praw autorksich bądź aby nabyć stosowną licencję na jego wykorzystywanie (albo oczekują takiej umowy od twórcy – wykonawcy).

Czy uzyskując od twórcy stosowną licencję ( tj.zgodę na korzystanie z utworu) bądź nabywając autorskie prawa majątkowe do utworu klient otrzymuje automatycznie prawo do swobodnego modyfikowania zamówionego utworu, wprowadzania do niego zmian, a następnie do rozporządzania takim zmodyfikowanym utworem?

Nie. Aby móc swobodnie korzystać ze modyfikowanego, zmienionego, „odświeżonego” utworu klient/zamawiający, poza uzyskaniem licencji bądź nabycia autorskich praw majątkowych potrzebuje czegoś jeszcze. Czego? Prawa do korzystania z praw zależnych.

Czym są autorskie prawa zależne? I dlaczego warto o nich pamiętać? Materiał o autorskich prawach zależnych był jednym z najchętniej czytanych materiałów w bazie wiedzy Lookreatywni Law For Creatives. Zachęcam Cię do zapoznania się z tym artykułem 👉 Prawa zależne. Czym są autorskie prawa zależne?

___

Realizacja marzeń

Mijający 2024 rok był dla mnie osobiście ważny również z powodu uzyskania tytułu zawodowego rzecznika patentowego. W 2024 roku zostałam wpisana na listę rzeczników patentowych co oznacza, że mogę pomagać twórcom, projektantom, wynalazcom, konstruktorom i innowatorom nie tylko jako adwokat czy mediator ale również jako rzecznik patentowy.

To zaszczyt i ogromna radość pracować z twórcami, innowatorami, z konstruktorami i móc pomagać im w realizacji marzeń.

W materiale 👉 Moja droga do zawodu adwokata i rzecznika patentowego opisałam moją drogę do zawodu adwokata i rzecznika patentowego. Być może moja historia będzie dla Ciebie inspiracją i przekona Cię, że warto próbować. Nawet wiele razy.

___

Prezent gwiazdkowy: bezpłatny e-book dla twórców

Na koniec podsumowania „10 najważniejszych materiałów i wydarzeń w prawie autorskim 2024 roku. Prawo autorskie a sztuczna inteligencja” chciałabym przypomieć o prezencie gwiazdkowym, który przygotowałam pod koniec 2024 roku wraz z moim zespołem – bezpłatnym e-booku 👉 #TOP 7 najczęściej popełnianych błędów prawnych przez twórców w branży kreatywnej.

Poznaj najczęściej spotykane błędy twórców działających na co dzień w branży kreatywnej i dowiedz się, jak ich uniknąć.

👉 Pobierz bezpłatny e-book #TOP 7 najczęściej popełnianych błędów prawnych przez twórców w branży kreatywnej

___

Dziękuję za wspólny 2024 rok. To już ponad 10 lat bycia razem. Dziękuję <3

fot.: Isabela Kronemberger on Unsplash

Szukasz sprawdzonego i skutecznego wzoru umowy o dzieło z przeniesieniem praw autorskich z instrukcją, która w łatwy sposób przeprowadzi Cię przez poszczególne postanowienia umowy i który będziesz mógł wykorzystać wielokrotnie? Kliknij poniżej: