Jak powinna wyglądać zgoda na komercyjne rozpowszechnianie wizerunku?
Sezon festiwalowy rozpoczął się na dobre. Zdjęcia, oznaczenia, relacje – to dzisiaj codzienność wszelkiego rodzaju wydarzeń z dużą liczbą uczestników. O ile utrwalanie wizerunków uczestników imprez publicznych nikogo już dzisiaj nie dziwi, o tyle zdziwienie może (i powinno) powodować coraz popularniejsze wykorzystanie tych utrwalonych wizerunków uczestników wydarzenia do reklamy – na przykład kolejnej edycji wydarzenia, podczas którego te zdjęcia zostały wykonane. Czy tego typu komercyjne rozpowszechnianie wizerunku wymaga stosownej zgody? Czy wystarczający jest ogólny punkt w regulaminie wydarzenia mówiący o możliwości komercyjnego wykorzystywania zdjęć uczestników?
Pretekstem do artykułu jest sezon wakacyjno-festiwalowy ale zasady, o których piszę w tym materiale przydadzą się również wszystkim twórcom internetowym (niezależnie od sezonu i poru roku ;-)) szczególnie tym, którzy chętnie zapraszają do wywiadów bądź współpracy inne osoby (a przy tym utrwalają i rozpowszechniają ich wizerunek). Materiał ważny i przydany dla wszystkich podcasterów, YouTuberów i innych osób, które rozpowszechniają w jakiejkolwiek formie wizerunek swój i innych.
WPROWADZENIE:
Dzisiejszy materiał powstał w oparciu o ważny wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 23 czerwca 2023 r. w sprawie o sygn akt XXII GW 941/22 , w której miałam przyjemność reprezentować powoda – uczestnika festiwalu, którego wizerunek został wykorzystany do sponsorowanej reklamy kolejnej edycji tego festiwalu w mediach społecznościowych. Kilka dni temu, we wtorek 21 maja 2024 r., Sąd Apelacyjny w Warszawie w całości podtrzymał rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego w Warszawie w sprawie o sygn. akt XXII GW 941/22. Zapraszam do lektury.
Stan faktyczny
Powód w sprawie o sygn. akt XXII GW 941/22 wziął udział w 2021 roku w festiwalu mjuzycznym. W trakcie trwania imprezy wizerunek powoda został utrwalony przez fotografa zatrudnionego przez organizatora festiwalu, co też powód akceptował (powód widział fotografa i miał świadomość, że jego wizerunek został utrwalony przez fotografa podczas trwania festiwalu).
Kilka miesięcy po wydarzeniu, w którym wziął udział powód, organizator festiwalu – bez uzyskania uprzedniej zgody powoda – wykorzystał publicznie zdjęcie z przedstawionym wizerunkiem powoda w celach czysto komercyjnych tj. do stworzenia reklamy zachęcającej potencjalnych klientów do nabycia biletów na kolejną edycję festiwalu (postów sponsorowanych w mediach społecznościowych).
Wizerunek powoda znalazł się w płatnych, ogólnodostępnych materiałach reklamowych w mediach społecznościowych (reklama sponsorowana w serwisach Facebook, Instagram) zachęcających użytkowników mediów społecznościowych do zakupienia biletu na kolejną edycję festiwalu. Co istotne, wizerunek powoda stanowił zasadniczą część fotografii, która została wykorzystana w reklamie kolejnej edycji festiwalu.
Powód dwukrotnie zwrócił się do organizatora wydarzenia z wezwaniem do zaprzestania naruszeń. Na wezwania powoda organizator festiwalu nigdy nie odpowiedział.
Powód zdecydował się więc na złożenie pozwu opierając swoje roszczenie o naruszenie art. 81 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
W odpowiedzi na pozew organizator festiwalu bronił się, że do naruszenia nie doszło, ponieważ wszyscy uczestnicy wydarzenia zaakceptowali regulamin, w którym widniała wyraźna informacja o tym, że „wizerunek osób przebywających na terenie imprezy może zostać utrwalony, a następnie rozpowszechniany dla celów dokumentacyjnych, sprawozdawczych, reklamowych oraz promocyjnych.”
Zgoda na komercyjne rozpowszechnianie wizerunku
Rozpatrujący sprawę Sąd Okręgowy w Warszawie stwierdził, że powództwo jest uzasadnione zarówno co do zasady, jak i do zakresu żądania oraz że poprzez przedstawione działania organizatora festiwalu doszło do bezprawnego, komercyjnego wykorzystania wizerunku powoda.
Do argumentu organizatora festiwalu o tym, że powód zaakceptował treść regulaminu, rozpatrujący sprawę Sąd Okręgowy w Warszawie odniósł się następująco:
Co prawda powód zaakceptował fakt utrwalenia jego wizerunku podczas festiwalu, ale zgoda ta nie wykraczała poza akceptację ujęcia jego wizerunku. Nikt nie zwracał się do powoda o uzyskanie zgody powoda na rozpowszechnianie jego wizerunku. A skoro wizerunek powoda stanowił zasadniczą część fotografii, niezbędne było uzyskanie zgody na rozpowszechnianie takiego wizerunku, czego pozwany nie uczynił.
Dodatkowo Sąd Okręgowy w Warszawie wskazał, iż:
Gdyby nawet przyjąć, że powód skutecznie zaakceptował regulamin festiwalu to nie można pominąć tego, że zezwolenie na komercyjne rozpowszechnianie wizerunku w rozumieniu art. 81 pr. aut. musi być wyraźne i dotyczyć konkretnego wizerunku (konkretyzacji wyglądu danej osoby ustalonej w określonym czasie).
Zgodnie z brzmieniem art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dalej: pr. aut.) rozpowszechnianie wizerunku (nie tylko w celach komercyjnych!) wymaga wyraźnego zezwolenia osoby na nim przedstawionej. Jest niesporne, że organizator festiwalu nie uzyskał zezwolenia w rozumieniu tego przepisu od powoda.
W uzasadnieniu wyroku Sąd Okręgowy w Warszawie podkreślił również, iż
Prawnie bezskuteczne są upoważnienia do rozpowszechniania powierzchowności człowieka. Zezwolenie musi dotyczyć nie tylko konkretnego wizerunku, ale także precyzyjnie określonego sposobu jego wykorzystania (czas, miejsce udostępnienia podobizny, jego otoczenie). Nie może mieć charakteru abstrakcyjnego czy blankietowego (wyrok SA w Warszawie z dnia 16 maja 2014 r., I ACa 1597/13, Lex).
Osoba udzielająca zezwolenia musi mieć pełną świadomość nie tylko formy przedstawienia jej wizerunku, ale także miejsca i czasu publikacji, zestawienia z innymi wizerunkami i towarzyszącego komentarza (wyrok SA w Warszawie z dnia 7 maja 2014 r., I ACa 1686/13, Lex).
Przy tym należy pamiętać, że „ochrona prawa do wizerunku ma charakter autonomiczny. Przepisy art. 81 i 83 Pr.Aut. chronią wyłączną kompetencję osoby portretowanej do decydowania o rozpowszechnianiu jej wizerunku. Dobrem chronionym jest autonomia każdej osoby w zakresie swobodnego rozstrzygania, czy i w jakich okolicznościach jej wizerunek może być rozpowszechniony.” (wyrok SA w Gdańsku z dnia 25 października 2012r., V ACa 814/12, Lex).
Organizator festiwalu nigdy nie poprosił powoda o zgodę na komercyjne wykorzystywanie jego wizerunku. Rozpowszechnianie wizerunku powoda przez pozwanego odbywało się bezprawnie, bez zgody powoda.
Biorąc pod uwagę fakt, iż poprzez bezprawne działania pozwanego doszło do bezspornego naruszenia – szczególnie chronionego w prawie polskim – prawa do wizerunku powoda poprzez nieograniczone co do zasięgów (publiczne posty sponsorowane skierowane do nieograniczonej, możliwie szerokiej grupy odbiorców w Internecie), szerokie, świadome, celowe oraz czysto komercyjne wykorzystanie wizerunku powoda, którego jedynym celem było nawoływanie jak największej liczby osób do zakupienia biletu na (…) kwota zadośćuczynienia należnego powodowi za doznaną krzywdę jest uzasadniona.
Sąd zasądził na rzecz powoda 20 000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w postaci naruszenia jego wizerunku.
Pełna treść uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie w sprawie o sygn. akt XXII GW 941/22 dostępna jest pod tym linkiem.
We wtorek 21 maja 2024 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie (VII Wydział Gospodarczy i Własności Intelektualnej) w całości podtrzymał rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego w Warszawie w sprawie o sygn. akt XXII GW 941/22.
Zgoda na rozpowszechnianie wizerunku – podsumowanie
Zgodnie z treścią art. 81 ust. 1 pr. aut. rozpowszechnianie (każde, nie tylko komercyjne!) wizerunku wymaga wyraźnego zezwolenia osoby na nim przedstawionej.
Zgoda na rozpowszechnianie wizerunku musi dotyczyć nie tylko konkretnego wizerunku (konkretnego zdjęcia), ale także precyzyjnie określonego sposobu jego wykorzystania, znając przy tym czas, miejsce udostępnienia oraz jego otoczenie.
Zgoda na (nie tylko komercyjne) rozpowszechnianie wizerunku nie może mieć charakteru ogólnego czy blankietowego. Zgoda na komercyjne rozpowszechnianie wizerunku nie może mieć również charakteru ogólnego postanowienia regulaminowego. Tego typu zgoda nie jest wystarczająca i prawnie skuteczna.
Podsumowując: chcąc wykorzystać zdjęcie z utrwalonym wizerunkiem osoby fizycznej zadbaj o uzyskanie stosownej zgody pamiętając o treści art. 81 pr. aut.
___
Potrzebujesz pomocy prawnej? Zapraszam na konsultacje prawne na żywo bądź online.
fot.: Aranxa Esteve on Unsplash
Zobacz także:
- Ochrona wizerunku czyli o czym pamiętać publikując zdjęcia z wakacji w sieci?
- Na jakiej podstawie Facebook, YouTube i Linkedin korzystają z Twoich treści?
- Czy Twoje zdjęcia w sieci są bezpieczne? O wizerunku w sieci w rozmowie LIVE z pinio_meble
- Prawna ochrona ikon popkultury – kiedy można wykorzystać wizerunek ikon popkultury?
Newsletter dla kreatywnych czyli bądź na bieżąco
Jesteś twórcą? Temat umów i prawa własności intelektualnej jest dla Ciebie ważny? Chcesz jako pierwszy dowiadywać się o najnowszych materiałach w bazie wiedzy, webinarach i szkoleniach? Zapraszam Cię do zapisania się do Newslettera dla kreatywnych! ❤
